1963: De zwaarste Elfstedentocht ooit

Op 18 januari 1963 ging de twaalfde Elfstedentocht van start. Deze datum zou voorgoed in de sportgeschiedenis van Nederland worden gegrift. De uitzonderlijke strenge winter veranderde de tocht der tochten al gauw in een waar slagveld, waarbij de ene naar de andere schaatser uitviel. De Elfstedentocht van 1963 zou de geschiedenis ingaan zwaarste ooit, en daarmee ook de meest legendarische.

Drie maanden onder het vriespunt

Dat de tocht der tochten door kon gaan in januari 1963 was weinig verbazingwekkend. De winter van 1962-1963 was namelijk de op twee na strengste winters uit de Nederlandse geschiedenis. Sinds de metingen in 1706 begonnen, waren alleen de winters van 1789 en 1947 nog kouder. Wat deze winter zo bijzonder maakte was dat de lage temperaturen zo lang bleven hangen. Op veel plaatsen in Nederland vroor het bijna drie maanden achter elkaar elke dag. Bovendien lag het noordoosten van het land bijna even lang bedekt onder een dik pak sneeuw. Door de lage temperatuur vroor zelfs de Waddenzee dicht, waardoor Schiermonnikoog in december 1962 vanuit de lucht bevoorraad moest worden.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Siberische omstandigheden

Deze Siberische kou zou de deelnemers aan de tocht der tochten continu blijven teisteren. Toen de 9.862 schaatsers in de vroege ochtend van 18 januari van start gingen, vroor het 18 graden Celsius. Hoewel de temperatuur in de loop van de dag omhoog klom, deed de snijdende wind dit voor de schaatsers meer dan teniet. Het ijs was bedekt met stuifsneeuw en van slechte kwaliteit. De schaatsers, die nog niet over de moderne thermopakken beschikten, hadden zwaar te lijden onder deze de kou en de wind. Achteraf gezien lijkt het een klein wonder dat er geen doden zijn gevallen.

Elfstedentocht 1963 koud

Reinier Paping

Alleen de taaiste doorzetters wisten de volle 200 kilometer van de tocht uit te rijden onder deze barre omstandigheden. Na precies 10 uur en 59 minuten kwam Reinier Paping als eerste over de finish, opgewacht door koningin Juliana en kroonprinses Beatrix. De toenmalige sportartikelenwinkelier had 22 minuten voorsprong op zijn dichtstbijzijnde achtervolger. Van de 568 wedstrijdrijders kwamen er 58 binnen de vereiste twee uur na de nummer 1 binnen, waarmee ze in aanmerking kwamen voor het zilveren Elfstedenkruisje. Bij de toerrijders was de uitval nog groter. Van hen haalden uiteindelijk 69 van de 9294 Leeuwarden voor middernacht. In totaal ontvingen dus 147 schaatsers een kruisje, minder dan 2 procent van het totaal.

Heldenstatus voor de doorzetters

Juist het feit dat maar zo weinig deelnemers op tijd de eindstreep haalden, gaf de paar stugge volhouders die de tocht hadden uitgereden een heldenstatus. Paping werd in één klap een volksheld. Het zou 22 jaar duren voordat de volgende Elfstedentocht kon worden gehouden. Dit grote gat verhoogde de mythische status van de twaalfde Elfstedentocht nog verder. Ook een halve eeuw later is de tocht allerminst uit het collectieve geheugen verdwenen. Nog in 2009 werd er een film over de tocht gemaakt, De Hel van ’63.