El Apóstol: ‘s werelds eerste animatiefilm

Vraag je een willekeurig persoon op straat naar de oudste animatiefilm uit de geschiedenis, dan komen ze in negen van de tien gevallen waarschijnlijk op Walt Disney uit. Begrijpelijk, aangezien dit Amerikaanse bedrijf al decennialang als de koning van de tekenfilm geldt. Toch klopt dit niet. Historici zijn het er namelijk grotendeels over eens dat oudste animatiefilm ter wereld niet uit komt de Verenigde Staten, maar uit Argentinië. Deze titel gaat namelijk naar El Apóstol (de Apostel), uit 1917.

Toen rond 1895 de eerste opname- en projectieapparatuur verscheen in Europa en Amerika, begon men al snel na te denken over de mogelijkheden voor bewegende animaties. De eerste die dit idee oppakte was de Engelse James Stuart Blackton. In 1906 bracht hij Humorous Phases of Funny Faces uit, een stomme film over een cartoonist die gezichten op een schoolbord tekent en weer uitveegt. Hoewel Humerous Phases in het algemeen geldt als de eerste animatiefilm, is ze geen (lang)speelfilm (feature length film in het Engels). Het filmpje duurde namelijk ‘slechts’ 3 minuten, terwijl een langspeelfilm minstens 40 minuten duurt. Vandaar dat deze Humerous Phaces niet het wereldrecord heeft voor oudste geanimeerde speelfilm.

Geanimeerde sketches in het bioscoopjournaal

Die eer gaat volgens Guinness World Records namelijk naar El Apóstol, een Argentijnse animatiefilm uit 1917. Het idee voor deze film was afkomstig van de Italiaans-Argentijnse immigranten Fredrico Valle en Quirino Cristiani. Valle was rond die tijd werkzaam als producent voor het bioscoopjournaal Actualidades Valle. In 1916 kwam hij op het idee om naast nieuwsberichten ook politieke spotprenten aan zijn journaal toe te voegen. Om zich van zijn concurrenten te onderscheiden, wilde Valle hiervoor een animatie laten maken. Daarom nam hij Cristiani in de arm, die toen karikaturen tekende voor de lokale kranten. Samen besloten ze toen een geanimeerde sketch te maken, waarbij ze de gouverneur van Buenos Aires op de hak namen. Deze sketch kwam datzelfde jaar uit onder de titel La intervención a la provincia de Buenos Aires. Al duurde hij slechts een minuut, het animatiefilmpje werd meteen een grote hit.

Parodie op Argentijnse president

Geïnspireerd door dit succes, besloten Valle en Cristiani om een langere animatiefilm te maken, onder de titel El Apóstol. Ze kozen ervoor om weer een politieke satire te maken, waarbij ze deze keer de Argentijnse president Hipólito Yrigoyen op de hak namen. Hiervoor werkten ze met uit karton geknipte figuurtjes, die ze beeld voor beeld vastlegden. In totaal maakte Cristiani hiervoor 58.000 verschillende tekeningen, waar hij bijna twaalf maanden mee bezig was. In totaal kreeg de film een lengte van 1 uur en 10 minuten, waarmee ze toen de langste animatiefilm ooit gemaakt as. Uiteindelijk kon El Apóstol op 9 november 1917 in première gaan in Buenos Aires.

Eerste animatiefilm doorslaand succes

El Apòstol vertelt het verhaal van president Hipólito Yrigoyen, die zich in zijn grootsheidswaanzin bij de Griekse goden wil voegen. Daarom beklimt hij verkleed als apostel de berg Olympus, met allerlei komische situaties tot gevolg. Ondanks (of misschien juist dankzij) de politieke lading, was de film een knallend succes. In sommige Argentijnse bioscopen werd hij zelfs een half jaar lang meerdere keren per dag uitgezonden. Valle verdiende zijn investering dan ook dubbel en dwars terug.

Het succes van El Apóstol zou zich echter niet meer herhalen voor de makers. Voor zijn werk kreeg Cristiani namelijk slechts 1.000 pesos uitbetaald, maar een fractie van de totale opbrengst. Dit leidde tot een ernstige ruzie met Valle, waarna beide mannen uit elkaar gingen. Valle zou hierna nooit meer een tekenfilm produceren.

Film verloren gegaan

Hoewel El Apòstol de eerste geanimeerde langspeelfilm was, zou hij bij het grote publiek vrij snel in de vergetelheid raken. Omdat de film voornamelijk de situatie in Buenos Aires op de hak nam, werd hij enkel in de Argentijnse hoofdstad vertoond. Daardoor kreeg de rest van de wereld hem niet te zien. Bij een brand in Valles studio in 1926, gingen bovendien alle kopieën van de film verloren. Hierdoor zijn er geen exemplaren van El Apóstol overgeleverd. De oudste animatiefilm ter wereld, zal dan ook nooit meer bekeken worden.