Ledverlichting: van vergeten uitvinding tot duurzame verlichting

Toen Edison in 1879 zijn elektrische verlichting in de vorm van gloeilampen presenteerde, was dat een revolutie. Edison kondigde aan dat elektrisch licht zo goedkoop zou worden, dat alleen de rijken nog een kaars zouden branden. Lang leek het erop dat die belofte uit zou komen, maar inmiddels lijken we daarvan terug te komen. Energie wordt schaarser en Edisons gloeilamp is inmiddels nauwelijks nog in de winkels te krijgen. In 2014 werd een Nobelprijs uitgereikt aan de uitvinders van een opvolger van de gloeilamp: de ledlamp.

Uitvinding van led

De ontwikkeling van ledverlichting begon echter veel eerder dan het jaartal 2014 misschien doet vermoeden. Al snel na de ontwikkeling van de gloeilamp werden de eerste vindingen gedaan die zouden leiden naar de ontwikkeling van de ledlamp. Al in 1907 observeerde de Brit H.J. Round dat sommige materialen zoals kristallen oplichten als je er elektriciteit doorheen laat stromen. In 1927, twintig jaar later dus, vond de Rus Oleg Losev de eerste ledlamp uit. Hij had echter nog geen toepassing voor zijn vinding en het patent dat hij op zijn vinding aanvroeg, verdween in een lade en raakte in de vergetelheid.

Eerste ledlampen

Een praktische toepassing van ledverlichting liet daardoor tot in de jaren 60 van de vorige eeuw op zich wachten, toen werd het patent namelijk herontdekt. De eerste leds die in 1962 op de markt verschenen, straalden alleen nog infrarood licht uit. Onzichtbaar voor het menselijke oog, maar wel handig voor allerlei andere toepassingen. Met die infrarood leds konden bijvoorbeeld de eerste afstandsbedieningen worden uitgerust. Niet veel later verschenen er ook ledlampen in voor mensen zichtbare kleuren op de markt. Vaak werden die leds gebruikt als indicatielampjes op elektrische apparaten.

Nobelprijs voor ledlampen

Waar die leds echter niet geschikt voor waren, was het verlichten van grote ruimtes. De leds straalden weinig licht uit. In de jaren 90 lukte het om de lichtsterkte van de leds steeds groter te maken. De vinding van de blauwe ledlamp was daarbij een grote doorbraak. Samen met de rode en de groene led, was het nu mogelijk om ook wit licht te produceren. Die vinding was zo belangrijk dat de uitvinders, de Japanners Akasaki, Amano en Nakamura in 2014 de Nobelprijs kregen voor hun uitvinding.

Door de voortschrijdende techniek is het aantal toepassingen voor ledlampen enorm toegenomen. Nog steeds kom je ledverlichting tegen als indicatielichtjes in bijvoorbeeld je computer. Ook worden er nog steeds infrarood leds gebruikt in afstandsbedieningen. Maar je vindt ledverlichting ook in toepassingen die voor de vindingen van Akasaki, Amano en Nakamura ondenkbaar waren, zoals stoplichten en lichten op voertuigen. Omdat de verhouding tussen de gebruikte energie en lichtopbrengst bij ledverlichting veel hoger is dan bij gloeilampen of spaarlampen, wordt er ook steeds meer gebruikgemaakt van led verlichting in huis. Zo vervangt de ledspot op den duur ook de bekende hallogeenspot.

Afbeeldingen:

• Foto: Attribution details. [CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons