11 mei jarig: Anton Mussert

Hoewel Mussert aanvankelijk niet als antisemiet te boek staat, werkt hij tijdens de Tweede Wereldoorlog als oprichter en leider van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) samen met de nazi´s. Ondanks zijn leidinggevende ambities heeft hij onder de Duitsers maar weinig te zeggen. Anton Mussert werd geboren op 11 mei 1894 in het protestantse Werkendam.

Mussert werd als kind van Joannes Mussert en Frederika Witlam christelijk opgevoed en gereformeerd gedoopt. In 1912 ontving hij zijn diploma aan de Rijks-HBS in Gorinchem. Nadat hij, vanwege zijn lengte, werd afgewezen voor een opleiding tot beroepsofficier, ging hij waterbouwkunde studeren aan de Technische Universiteit in Delft. In 1918 studeerde hij cum laude af als civiel ingenieur.

Eerste Wereldoorlog

Zijn militaire ambities kwamen in 1914 opnieuw naar voren toen hij, tijdens de Eerste Wereldoorlog, vrijwilliger werd als korporaal bij de vesting-artillerie. Vanwege een nierziekte werd hij kort daarna echter afgekeurd. In 1917 trouwde hij met de achttien jaar oudere Maria Witlam, die hem verzorgde tijdens zijn ziekte.

Het Belgische Verdrag

Mussert werd politiek actief toen hij in 1925 een Nationaal Comité oprichtte dat actie voerde tegen het Belgische Verdrag. Dit verdrag ging over de verbinding van Antwerpen met de Rijn, wat voor grote concurrentie zou zorgen in Rotterdam. Mede door de actie van Mussert werd het verdrag in 1927 verworpen. Mussert werd datzelfde jaar tot hoofdingenieur benoemd bij de Provinciale Waterstaat.

Oprichting NSB

In 1931 richtte Mussert de NSB op, die na de verkiezingen in 1935 de vijfde partij van Nederland werd. De NSB was aanvankelijk geen voorstander van de Duitse rassenleer en had zelfs joodse leden in haar partij. Dit veranderde toen Mussert met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog nazi-Duitsland verdedigde, en zich tegelijkertijd presenteerde als de vertegenwoordiger van het Nederlandse volk. Mussert wilde een ‘Groot Nederland’ creëren dat onderdeel van het Duitse Rijk was. De Duitsers namen hem hierdoor niet bepaald serieus, maar erkenden hem desondanks in 1942 als leider van het Nederlandse volk en lieten hem de eed van trouw aan Hitler zweren.

'Mussert-Joden'

In 1942 werkte Mussert kort mee aan ‘Plan Frederiks’, waarin een groep joden beschermd moest worden die volgens de NSB van maatschappelijk belang waren. De bescherming van deze ‘Mussert-Joden’ duurde echter niet lang, want in 1943 werden zij alsnog op transport gesteld naar het concentratiekamp in Theresienstadt. Anton Mussert werd na de Duitse capitulatie wegens landverraad ter dood veroordeeld, en in Den Haag geëxecuteerd op 7 mei 1946.

Afbeelding:

• Anton Mussert (1894-1946) wordt naar buiten geleid na in hechtenis te zijn genomen, in zijn kantoor aan de Korte Vijverberg te Den Haag. De man rechts naast Mussert is Johann Gottlieb Crabbendam (1898-1974), tijdens de bezetting chef van de Politie Documentatiedienst en vanaf 1945 hoofd van 'Bureau B' van het Bureau Nationale Veiligheid (BNV). Uiterst rechts staat Gerard Willem Valken (1895-1987), de nieuwe (waarnemend) hoofdcommissaris van de Gemeentepolitie Den Haag: Rijksmuseum [CC0], via Wikimedia Commons