Oprichting van de NSB
Utrecht 1931 – Onder invloed van het Italiaanse fascisme en het Duitse nationaalsocialisme ontstonden ook in Nederland diverse extreemrechtse partijen. De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) was daar de belangrijkste van. Op 14 december hield de NSB een oprichtingsvergadering in Utrecht.
Anton Mussert
Formeel gezien was de NSB geen politieke partij, maar een stichting. De NSB noemde zich uit afkeer van de bestaande politieke partijen dan ook een ‘beweging’. De oprichtingsvergadering op 14 december 1931, georganiseerd door Anton Mussert en Cees van Geelkerken, bevatte echter geen officiële oprichtingsactie. Pas op 4 november 1932 werd de NSB officieel bij de notaris opgericht. De statuten van de stichting bepaalden dat de leiding van de NSB lag bij één man onder de titel Algemeen Leider: Anton Mussert. De NSB was tegen de parlementaire democratie en voor autoritair bestuur. Pas later, onder de invloed van Hitlers NSDAP, werd antisemitisme onderdeel van het programma van de NSB.
Verbod op lidmaatschap
Doordat de parlementaire democratie niet goed met de heersende economische crisis om kon gaan, steeg de populariteit van de NSB. Bij de Statenverkiezingen van 16 april 1935 boekte de NSB een groot succes: 7,94 procent van de stemmen. Op 1 januari 1936 kende de partij 52.000 leden. Daarnaast was er een partijweekblad ontstaan onder de naam Volk en Vaderland, had de NSB een eigen jongeren- en studentenbeweging en hadden de leden een eigen groet: Hou Zee!. Verschillende organisaties verboden het lidmaatschap van de NSB. Zo mochten ambtenaren vanaf 1933 geen lid meer zijn. Later volgden de Rooms-Katholieke Kerk (1935) en de Gereformeerde Kerk (1936) met het invoeren van een soortgelijk verbod. Vanaf begin 1936 begon het ledental van de NSB terug te lopen, mede door de groeiende racistische en antisemitische koers. Op het moment dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, waren er nog ruim 33.000 leden.
Einde van de NSB
Bij het uitbreken van de oorlog, stond de NSB aan de kant van Duitsland. Zij streefden naar een nieuw Europa op nationaalsocialistische leest geschoeid, onder leiding van Duitsland. Na de bezetting door de Duitsers groeide de aanhang van de NSB naar ruim 100.000 leden die met de Duitsers collaboreerden. Na de bevrijding door de geallieerden op 5 mei 1945, werd de NSB verboden en veel leden werden gearresteerd en geëxecuteerd. Zo kreeg Mussert op 7 mei 1946 de kogel. Veel gearresteerden werden door de Nederlandse bevolking openlijk mishandeld. Daarnaast werden veel bezittingen van de NSB en haar individuele leden onteigend door de Nederlandse overheid.
