25 mei jarig: Pieter Zeeman

Pieter Zeeman is een Nederlandse natuurkundige en in 1902 samen met Hendrik Lorentz winnaar van de Nobelprijs voor de Natuurkunde. Hij ontdekt samen met hem dat de spectraallijnen van een atoom gebroken worden door een magnetisch veld. De ontdekking komt bekend te staan als het Zeeman effect. Pieter Zeeman werd geboren op 25 mei 1865 te Zonnemaire.

Jeugd

Pieter Zeeman werd geboren in Zonnemaire, een dorpje in Zeeland, als zoon van dominee Catharinus Zeeman en Wilhelmina Worst. Hij ging in Zierikzee naar de HBS, maar leerde daar geen klassieke talen. Die waren nodig om aan de universiteit te studeren en dus rondde hij hierna zijn gymnasium af. Eenmaal bekwaam in Grieks en Latijn begon hij aan zijn studie wis- en natuurkunde aan de Universiteit van Leiden.

Samenwerking met Lorentz

In Leiden werd hij student van Kamerlingh Onnes, die hij al in Delft ontmoette, en Hendrik Lorentz. Zeeman bleek een uitstekende student en werd al voor zijn promotie in 1890 assistent van Lorentz. De twee hielden zich bezig met het Kerr-effect, dat draaide om de weerkaatsing van gepolariseerd licht via een gemagnetiseerde spiegel. Hun ontdekking uit 1896 lag in het verlengde van dit experiment. Zeeman concludeerde dat spectraallijnen, zoals bijvoorbeeld een lichtstraal, gebroken werden door een magnetisch veld. Het effect werd later het Zeeman-effect genoemd en natuurkundigen begrepen al snel het belang van Zeemans ontdekking.

Nobelprijs

Het effect bevestigde theorieën van Lorentz dat trillende deeltjes (elektronen) die de bron van lichtuitstraling waren, een negatieve lading hadden. Pieter Zeeman had met zijn experiment de ultieme methode gevonden om de structuur van een atoom te bepalen. Hoe belangrijk zijn werk was bleek uit de Nobelprijs voor de Natuurkunde die hij in 1902 samen met Lorentz ontving, slechts zes jaar na de ontdekking.

Latere jaren

Pieter Zeeman was in 1895 getrouwd met Johanna Lebret en kreeg met haar vier kinderen. In de latere jaren van zijn leven bleef hij tot zijn pensioen als professor verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij als docent geliefd was onder studenten. Pieter Zeeman stierf op 9 oktober 1943 te Amsterdam.