Bandeirantes van Brazilië

De Braziliaanse Senaat heeft op 31 augustus 2016 ingestemd met de afzetting van president Dilma Rousseff. In een stemming kon Roussef rekenen op 20 voorstanders, terwijl 61 leden haar het liefst zagen vertrekken. Interim-president Michel Temer heeft nu tot de nieuwe verkiezingen in 2018 het heft in handen. Het afzetten van Roessef is de zoveelste klap voor de democratie van Brazilië. Brazilië kende in de 17de eeuw geen goede start onder westers bestuur en heeft deze achterstand maar moeizaam kunnen inhalen. De Bandeirantes, Portugese bandieten en schatzoekers, maakten het leven van de inheemse bevolking destijds tot een nachtmerrie.

De verdeling van Zuid-Amerika

Portugal had in de 17de en 18de relatief weinig belang bij de rijkdommen van Zuid-Amerika. De Portugese ontdekkingsreizigers bouwden handelsposten aan de Atlantische kust, om zo hout, steen en mineralen te kunnen opslaan. Het binnenland werd voor een groot gedeelte met rust gelaten. Portugal was sinds 1494 bovendien gebonden aan het verdrag van Tordesillas, waarbij de nieuwe wereld verdeeld was tussen de Portugezen en de Spanjaarden.  Grofweg hield dit in dat het huidige Brazilië behoorde tot Portugees grondgebied, maar alles daarbuiten eigendom was van de Castilianen.

De Bandeirantes kenden geen grenzen

De Bandeirantes waren Braziliaanse koloniale verkenners die zich niet door landsgrenzen lieten tegenhouden. Hun naam was gebaseerd op de Portugese vertaling van het woord ‘vlag’: bandeira. Om zich te identificeren droegen aanhangers van de groep een vlag bij zich. Het merendeel van de groep was actief vanuit Sao Paulo, rond 1600 een relatief onbelangrijke stad met slechts 2000 inwoners. Vanuit hier werden Bandeiras opgezet: invallen van het omliggende gebied. Hierbij schroomden de Bandeirantes niet om ook Spaans gebied uit te kammen.

Doel van een inval: geld verdienen

De Bandeirantes waren, in tegenstelling tot het Portugese bestuur, wel geïnteresseerd in de rijkdommen die in Zuid-Amerika aanwezig waren. De meesten hadden geen interesse in het vergaren van land; hun doel was geld verdienen. Kostbare mineralen en goudstukken werden mee teruggenomen naar Sao Paulo en daar voor veel geld verkocht. Daarnaast was ook de slavenhandel een lucratieve bezigheid. Veel van de Bandeiras, zoals de invallen genoemd werden, hadden tot doel om de inheemse bevolking tot slaaf te maken. Vele duizenden indianen zijn door de Bandeirantes afgevoerd of vermoord.

Portugese expansie dankzij de Bandeirantes 

De Bandeirantes werden ingehuurd door particulieren, in de hoop dat zij hier ook een zakcentje aan zouden overhouden. Het gaf bovendien een zeker prestige als je als ondernemer in staat was een tocht op poten te zetten. Een normale Bandeiras bestond uit een twee- tot driehonderd man en bleef in de regel een aantal maanden bij elkaar. Tijdens deze periode ging men op onderzoek uit en volgde daarbij de loop van de rivieren. De gebieden die de Bandeirantes ontdekten raakten al snel bevolkt. Veel van de moderne steden van Brazilië liggen in de buurt van oude mijnen die door de schatjagers zijn gevonden. Het was niet ongebruikelijk dat op veelgebruikte routes kleine dorpjes ontstonden. Deze dorpjes schoten als paddenstoelen uit de grond om de grote groep mannen van voedsel en drinkwater te voorzien. Veel van deze dorpjes werden gesticht buiten Portugees grondgebied. Na het verdrag van Madrid in 1750 werden al deze gehuchten en hun directe omgeving onderdeel van Portugal. De Bandeirantes droegen hiermee indirect bij aan de expansie van Portugal in Zuid-Amerika.

António Raposo Tavares: berucht en gevreesd

Een van de meest beruchte Bandeirantes was António Tavares. In 1628, nadat hij een aantal jaren in Sao Paulo woonde, begon hij aan zijn eerste Bandeira samen met 900 kolonisten en 2000 Tupi indianen. Het doel van de tocht was om de inheemse ketters te vermoorden en om slaven te ronselen. Hierna raakte hij verslaafd aan de levensstijl. In 1648 begon hij aan zijn grootste onderneming: 10.000 kilometer langs de grote rivieren van Zuid-Amerika. Hij begon deze Bandeira met 1200 man, waarvan uiteindelijk minder dan 70 de lange reis overleefden. De naam van Tavares werd door heel heel Brazilië gevreesd.

Democratische puinhoop in Brazilië

Na de onafhankelijkheid van Brazilië in 1822 moest het land een eigen weg vinden. Sinds dat jaar zijn er verschillende democratische periodes geweest, maar het land veranderde om de zoveel tijd opnieuw van staatsvorm. In 1889 werd Brazilië een republiek, onder leiding van Deodoro da Fonseca. Deze generaal had de Verenigde Staten als voorbeeld bij het opzetten van zijn regering en noemde het land daarom: “De Verenigde Staten van Brazilië”. In 1930 werd de republiek ontbonden, nadat men in Brazilië hoogte had gekregen van de fascistische ontwikkelingen in Europa. Er vond een militaire coup plaats. Getúlio Dorneles Vargas nam samen met het leger de macht over en werd de dictator over de Estado Novo (nieuwe dictatuur). In 1945 kwam ook aan deze staat een eind, maar in 1964 ging het weer mis. Deze tweede militaire dictatuur heeft tot 1984 standgehouden. Sinds die tijd is Brazilië weer een democratie, maar dat gaat dus niet zonder slag of stoot.