De Doorzettingskracht van de Olympische Gedachte

Door de coronapandemie was het lang onduidelijk of de Olympische Spelen in 2021 door konden gaan. Gastland Japan zou de Spelen oorspronkelijk organiseren in de zomer van 2020, maar dat bleek door de pandemie niet mogelijk. De Spelen werden een jaar uitgesteld, maar lang zag het er naar uit dat dat ook niet genoeg zou zijn en tot op het laatste moment is er getwijfeld of de Spelen door konden gaan. Het afgelasten van de Spelen gebeurt historisch gezien zelden.

Sinds de introductie van de moderne Olympische Spelen in 1896, is het prestigieuze sportevenement maar drie keer niet doorgegaan. In 1916, 1940 en 1944 zijn de Spelen afgelast. In 1916 zou Duitsland (toen nog het Duitse Rijk) gastland zijn. De uitbraak van de Eerste Wereldoorlog in 1914 gooide echter roet in het eten. Omdat men in eerste instantie dacht dat de oorlog maar van korte duur zou zijn, ging de organisatie gewoon door. Uiteindelijk moesten de Spelen van 1916 toch afgezegd worden. Berlijn, waar al een nieuw stadion voor 30,000 toeschouwers was gebouwd, mocht 20 jaar later opnieuw de Olympische Spelen organiseren.

De Olympiade van het Volk en de ‘ware’ Olympische gedachte

Dat het inmiddels nazistische Duitsland in 1936, 20 jaar na de afgelaste Spelen van 1916, opnieuw gastheer mocht zijn, beviel niet iedereen. In 1936 besloot Spanje daarom, onder leiding van een combinatie van centrum- en linkse partijen, een ‘Olympiade van het volk’ in Barcelona te houden. Deze alternatieve Spelen waren bedoeld als protest tegen de Olympische Spelen in Berlijn. Volgens de organisatoren verloor de ‘olympische gedachte’ haar betekenis door fascistische invloeden van de nazi’s. De Olympiade van het Volk zou de ware olympische gedachte moeten verwerkelijken. 6000 atleten uit 22 landen schreven zich in voor deze alternatieve Spelen in Spanje.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Het socialistische en communistische antwoord op de Olympische Spelen in Nazi-Duitsland zou uiteindelijk geen doorgang kunnen vinden. Kort voordat de Olympiade van het Volk van start zou gaan brak de Spaanse Burgeroorlog uit. Duizenden sporters bevonden zich al in Barcelona toen er tijdens gevechten in de stad op 18 en 19 juli honderden doden vielen. Door de uitbraak van de burgeroorlog hadden bijna alle leden van het organiserend comité de wapens opgepakt, veel internationale atleten moesten Spanje halsoverkop zien te verlaten.

Het verwerkelijken van wat zij als de ‘ware Olympische gedachte’ zagen, is het organisatorisch comité van de Olympiade van het Volk uiteindelijk niet gelukt. Maar wat is eigenlijk de Olympische gedachte zoals de initiatiefnemers van de moderne Olympische Spelen deze voor zich zagen? Het Olympische symbool, de vijf bekende gekleurde ringen, staat voor de eenheid van de vijf continenten. Pierre de Coubertin, de voornaamste initiatiefnemer van de moderne Olympische Spelen, is bekend om de uitspraak ‘meedoen is belangrijker dan winnen’. Sportiviteit, eer en eenheid waren waarden die hoog in het vaandel stonden bij Coubertin en de Olympische Spelen. Waarden die in een bloedige burgeroorlog als die in Spanje uiteraard totaal verloren gaan.

Ondergrondse Olympische Spelen tijdens de Tweede Wereldoorlog

Ondanks de afgelasting van de Olympiade van het Volk in 1936, vonden de echte Olympische Spelen dat jaar ‘gewoon’ plaats. De Spelen van vier jaar later moesten echter, net als de Spelen van 1916, afgelast worden door de uitbraak van een oorlog. De Spelen van 1940 zouden oorspronkelijk in Tokyo plaatsvinden, maar omdat gastland Japan in 1937 China binnenviel, werden de spelen naar Helsinki verplaatst. Het begin van de Tweede Wereldoorlog in 1939 zou ervoor zorgen dat ook Finland in 1940 niet Olympisch gastheer kon zijn.

De Olympische Spelen van 1944 ondergingen hetzelfde lot als die van 1940. De Spelen, die oorspronkelijk in London zouden plaatsvinden, werden afgelast vanwege de Tweede Wereldoorlog. Toch bleek de Olympische gedachte bestand tegen deze wereldoorlog. In 1940 en 1944 organiseerden Poolse krijgsgevangen in Nazi-Duitsland hun eigen Spelen.  Tijdens de eerste editie werden alle sportactiviteiten zo geheim mogelijk uitgevoerd, zodat Duitse bewakers nergens achter zouden komen. Een Olympische vlag werd gemaakt door met krijt op het shirt van een van de gevangene te tekenen.

Vier jaar later gaven Duitse bewakers van een kamp voor Poolse krijgsgevangenen officieel toestemming voor een geïmproviseerde Olympische Spelen voor gevangenen. Er zouden 6,000 deelnemers zijn. Het polsstokhoogspringen en speerwerpen werd overigens wel verboden. Vermoedelijk zagen de Duitse bewakers het niet zitten om hun Poolse krijgsgevangenen met speren en stokken te bewapenen. Ondanks dat de officiële Olympische Spelen afgelast moesten worden, bleef het ideaal van de Spelen dus onder de meest barre omstandigheden doorleven.

De toekomst van de Olympische gedachte

Het is 77 jaar na de laatste afgelaste Olympische Spelen onduidelijk of de Spelen van 2021 door zullen gaan. Om de uitgestelde Olympische Spelen plaats te laten vinden was gastland Japan van plan om in juni 2021 een dusdanige hoeveelheid van de bevolking gevaccineerd te hebben, dat de Spelen op 23 juli van start konden gaan. Eind januari 2020 gaf de verantwoordelijke minister in Japan echter al aan dat dit ambitieuze doel niet gehaald ging worden. De Olympische Spelen van 2021 stonden door de corona pandemie dus nog lang losse schroeven. Uiteindelijk konden de Spelen tóch doorgaan, maar moeten alle wedstrijden zonder publiek gespeeld worden. Gelukkig zal de Olympische gedachte, net zoals tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog gebeurde, ook deze mogelijke afgelasting wel overleven.

Bronnen:

• Dave Roos, History: When World Events Disrupted the Olympics
• NOS: De vaccinatie in Japan verloopt traag, wat betekent dit voor de Olympische Spelen?
• Gillian Brockell, The Washington Post: This isn't the first time Olympics in Japan have been disrupted
• Jake Rossen, Mentall Floss: The POW Olympics of World War II
• Richard Sandomir, New York Times: TV SPORTS; A Nazi Prison Camp Became a SYmbol of Olympic Spirit
• Jurryt van de Vooren, Sportgeschiedenis.nl: De Volks-Olympiade van 1936 in Barcelona die nooit doorging
• Menno Pot, NU.nl: Olympische Gedachte

Afbeeldingen:

• Afbeelding 1:Bryan Turner, Olympic Rings at Centennial Olympic Park in Atlanta, Georgia. Via Unsplash