De gebrandschilderde glazen van de Goudse Sint-Janskerk

De Sint-Janskerk in Gouda is het bekendste Nederlandse voorbeeld van een kerk met gebrandschilderde glazen ramen. De kerk bezit meer dan de helft van het aantal gebrandschilderd glazen uit Nederland. Bijzonder aan het glaswerk is dat ook de ontwerptekeningen van de ramen nog bestaan.

Johannes de Doper

De Goudse Sint-Janskerk is gewijd aan Johannes de Doper, die leefde van circa 36 tot 7 voor Christus en door zowel de christenen als de islamieten gezien wordt als een profeet. Daarnaast was hij ook de schutspatroon van de stad Gouda. Tot 1572 was de Sint Janskerk een rooms-katholieke kerk. Daarna werd de kerk toegewezen aan de protestanten. Het altaar en de heiligenbeelden werden door protestanten verwijderd, maar het gebrandschilderd glas bleef in de kerk.

Glas uit de zestiende eeuw

De Sint-Janskerk telt 72 gebrandschilderde ramen waarvan er 61 gemaakt zijn in de periode tussen 1530 tot 1603. Met 61 gebrandschilderde ramen bezit de kerk van Gouda daarmee meer dan de helft van het Nederlands gebrandschilderde glas uit de zestiende eeuw dat nog bewaard is gebleven. De oppervlakte van de gebrandschilderde ramen van de Goudse kerk samen is 1755 vierkante meter.

Gebrandschilderd glas

Gebrandschilderd glas is een vorm van glaskunst waarbij glasschilders op verschillende manieren spelen met het glas om te zorgen voor een magisch lichtspel. Doordat het glas op diverse plekken verschilt in dikte en luchtbellen, breken de ingevallen lichtstralen in verschillende richtingen. Ook de afwijkingen in strepen op het glas zorgen voor een levendig spel van licht.

Bewaard gebleven cartons van de Sint-Janskerk

De gebrandschilderde ramen hebben de beeldenstorm van 1566 overleefd en daarnaast bestaan ook de cartons nog. Deze cartons waren ontwerptekeningen van het glas. Met houtskool of krijt werd op papier een ontwerp getekend. De cartons werden gemaakt op ware grootte, soms waren ze wel 22 meter lang. Hoe de ontwerpen op het glas zijn gezet, is volgens de website van de kerk niet bekend. Nadat de ramen af waren, vroeg het kerkbestuur aan de glasschilders om hun cartons in te leveren. De glasschilders kregen in ruil hiervoor nieuw papier of geld. De bewaarde cartons liggen in een speciale kluis in de Sint Jan. Hier worden de ontwerpen beschermd tegen klimaatschommelingen en licht. De cartons hebben er van tijd tot tijd voor gezorgd dat het glas hersteld kon worden op plekken waar dat nodig was. Twee cartons zijn te bezichtigen in Museum Gouda.

Het Guiness Book of Records

Wanneer de Goudse cartons naast elkaar worden gelegd, vormen deze een strip van bijna twee kilometer lang. Dankzij koster Maurits Tompot hebben de cartons een plekje gekregen in het Guiness Book of Records. De cartons staan bekend als the longest cartoon (het langste stripverhaal).

De kerkbranden van 1361 en 1552

De eerste bouw van de kerk op de huidige locatie, de straat Achter de Kerk, startte rond 1280. De Sint-Janskerk, gelegen in het centrum van de stad, werd in 1361 deels verwoest door een stadsbrand waarbij archiefgegevens verdwenen. Na de brand werd de kerk hersteld. In 1552 werd de Sint Jan opnieuw getroffen door een grote brand waardoor een groot deel van de kerktoren werd verwoest. De gebrandschilderde glazen bleven intact. Het bestuur van de stad gaf na de brand opdracht om een grote gotische kerk te bouwen. Alle ramen moesten van gebrandschilderd glas zijn. Onder andere Koning Filips II van Spanje en landvoogdes Margaretha van Parma schonken ramen aan de kerk.

Niet alleen vanwege de ramen, maar ook vanwege de lengte is de Sint-Janskerk een beroemde kerk geworden. Vandaag de dag is de kerk met 123 meter de langste kerk van Nederland