De Kerstvrede van 1914

Na vijf maanden oorlog werd het op kerstavond 1914 even stil op het slagveld bij het Westelijke Front. De wapens werden neergelegd, de oorlog even vergeten. Duitse en Engelse soldaten zongen kerstliederen en wensten elkaar een prettig kerstfeest toe vanuit het niemandsland tussen de loopgravenlinies. De korte periode van vrede ging de geschiedenisboeken in als de Kerstvrede van 1914.

Kerstvrede tijdens de Eerste Wereldoorlog

Op 7 december 1914 had de net aangetreden Paus Benedictus XV opgeroepen tot een staakt-het-vuren tijdens Kerstmis. Duitsland ging akkoord, maar de geallieerden zagen niets in het plan. Tot er op kerstavond door Duitse soldaten kerstbomen werden opgetuigd. Honderden kerstbomen met kaarsjes sierden die avond de anders zo donkere loopgraven. De oplichtende bomen wekten de nieuwsgierigheid van de Britse soldaten, maar het wantrouwen jegens de vijand hield aan.

Vraag om vrede

Die avond vond een chocoladetaart met een boodschap zijn weg naar de Britse loopgraven. In de brief vroegen de Duitsers om een kortstondige vrede om het Kerstfeest te vieren. De Britten gingen akkoord en stuurden tabak terug als teken van goede wil. Om exact half acht ’s avonds, zoals afgesproken in de brief, begonnen de Duitse soldaten met het zingen van kerstliederen. Na afloop van elk lied applaudisseerde zowel de Britse als Duitse zijde. Het gevolg was gezamenlijk gezang, het over en weer roepen van boodschappen en in sommige gevallen zelfs ontmoetingen in het niemandsland.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Redenen voor Kerstvrede

Het was de eerste en laatste keer dat er tijdens de oorlog sprake was van een kerstvrede. Er waren meerdere factoren die de vrede mogelijk maakten. Zo was de oorlog nog maar korte tijd gaande en was de haat jegens de vijand relatief minder dan aan het einde van de oorlog. Bovendien waren de omstandigheden in de loopgraven voor de soldaten zo slecht, dat zij beseften dat de mannen aan de overkant het net zo zwaar hadden. Daarbij kwam dat de loopgraven van de geallieerden en de Duitsers slechts op kleine afstand van elkaar lagen. Hierdoor groeide de nieuwsgierigheid naar elkaars situatie en kon er dus over en weer schreeuwend gesproken worden. Wel waren het voornamelijk de Britten die relatief amicaal deden met de Duitsers; in delen waar de Belgen en Fransen waren, verliep de kerstvrede onrustiger.

Eerste Kerstdag

Voorzichtig en waakzaam kwamen er steeds meer Britse soldaten op Kerstavond uit hun loopgraven. Nog nooit werd er zo massaal contact gelegd tussen de twee linies. Op de late avond keerden veel soldaten terug naar hun eigen linie, maar op Kerstmorgen ging de viering door. Cadeautjes in de vorm van voedsel en tabak werden uitgewisseld en op diverse plaatsen speelden Duitsers en Britten spelletjes zoals voetbal. Muziek, gezang en gelach klonk door het oorlogsgebied en er werden gezamenlijk kerstmaaltijden gehouden. Het niemandsland tussen de loopgraven waar zovelen waren gestorven en in de toekomst nog zouden sneuvelen, veranderde voor enkele dagen in een plaats van feest en plezier.

Reacties van legerleiding

De soldaten vierden feest, maar de hogere rangen waren bezorgd over de gang van zaken. De Britse generaal Sir John French verordonneerde maatregelen tegen het heulen met de vijand, maar dit was tevergeefs. Ook de Duitsers, van wie het leger altijd werd gekenmerkt door strenge discipline, maakten zich zorgen door de plotselinge animositeit tussen beide kampen. Men hoopte dan ook niet dat verhalen over de Kerstvrede aan het thuisfront zouden worden verteld. Alhoewel er officieel maatregelen werden genomen tegen de Kerstvrede, maakten vele leidinggevenden officieus gebruik van de vrede. Doden en gewonden werden weggebracht of begraven, de voedsel- en wapenvoorraden werden aangevuld en er kon een kijkje worden genomen bij de loopgraven van de vijand.

Terug naar de oorlog

Op de meeste plaatsen stopte de Kerstvrede na Eerste Kerstdag, maar elders duurde de vrede tot aan Nieuwjaarsdag. Tijdens de vrede werden er tekenen afgesproken om aan te geven wanneer de gevechten weer zouden beginnen, om zo een eerlijke start voor beide zijden te bewerkstelligen. Zo schreef de Britse medische officier J.C. Dunn dat hij na de kerstdagen driemaal een schot loste in de lucht en een vlag omhoog hield met daarop ‘Vrolijk Kerstfeest’. Daarop hielden de Duitsers een vlag met ‘Dank jullie wel’ op. Beiden salueerden ze naar elkaar en klommen terug in hun loopgraven. De kortstondige vriendschappen werden vergeten, het gezang veranderde weer in gekerm en geschreeuw en kerstbomen maakten plaats voor wapens. De oorlog ging door.      

Meer lezen over kerst? In ons kerstdossier lees je alles over de geschiedenis van kerstmis.