De slag bij Koersk: het begin van het einde

In de zomer van 1943 vond een van de grootste veldslagen van de Tweede Wereldoorlog plaats, nabij de Russische stad Koersk. Gedurende de slag zouden zo’n zevenduizend tanks en 3.500.000 soldaten in actie komen. Terwijl de landing in Normandië nog moest plaatsvinden, leed Hitler bij Koersk al een beslissende nederlaag.

Achtergrond

Na de verloren slag om Stalingrad aasden de Duitsers op een beslissende slag tegen het leger van de Sovjets. Hitler en zijn generale staf wisten dat de tijd in hun nadeel werkte: De oorlogsproductie van de Sovjet-Unie oversteeg die van Nazi-Duitsland en vroeg of laat zouden de geallieerden zich aan het westfront in de strijd mengen.

Operation Zitadelle

Maandenlang bereidde het Duitse leger een offensief voor: Nieuwe Panther, Tiger en Elefant tanks werden geproduceerd. Deze Duitse modellen moesten, met ondersteuning van vliegtuigen, artillerie en motorische infanterie (soldaten in motorvoertuigen) een doorbraak forceren in de linies van de Sovjets. Na het doorbreken van linies zou het mogelijk zijn om vele honderden kilometers op te trekken met de tanks en zo grote delen van het Russische leger in te sluiten.

Onzekerheden - Generaal Heinz Guderian

Lang niet iedereen binnen de Nazi elite was overtuigd van de slagingskans van de operatie. Niet alleen vroeg de troepensterkte aan beide zijden voor een enorm complex plan, de Duitsers konden zich geen grote verliezen permitteren, de Sovjets waren namelijk al in de meerderheid. Eén van de tegenstanders van de strategie, generaal Heinz Guderian, zou het volgende gesprek met Hitler over de aanval op Koersk hebben gehad: “Is het echt nodig om Koersk aan te vallen, of überhaüpt in het oosten dit jaar? Denkt u dat iemand weet waar Koersk ligt? De hele wereld kan het niets schelen of wij bij Koersk een overwinning behalen.” Hitler antwoordde: “Ik weet het. Als ik denk aan de operatie word ik al misselijk.”

De Sovjets zijn voorbereid

Ondanks zijn bedenkingen was Hitler vastbesloten de aanval uit te voeren. Het grootste nadeel voor de Nazi’s was dat de Sovjets lang van te voren op de hoogte waren van de aanval op Koersk. De Britse inlichtingendienst onderschepte voortdurend geheime boodschappen van de Wehrmacht en hield op deze manier het Rode Leger op de hoogte. De Sovjets wisten hierdoor niet alleen waar de Duitse tanks zouden toeslaan, maar zelfs op welke dag en op welk uur.

Het regent granaten

Omdat de Sovjets het tijdstip van de Duitse aanval wisten, begon de slag bij Koersk met de grootste preventieve artilleriebarrage in de geschiedenis: honderden kanonnen en mortieren beschoten de Duitse troepen voordat die goed en wel aan hun aanval begonnen. Bovendien had de Sovjetgeneraal Georgi Zjoekov een zogenaamde 'verdediging in de diepte' voorbereid.

De Russische val – generaal Georgi Zjoekov

De Russen lieten als het ware hun voorste linies doorbreken om het momentum van de Duitse aanval op te vangen. Ver achter de eerste linie stonden de Russische tanks klaar om in de tegenaanval te gaan. De Sovjets lieten de Duitsers echter eerst een mijnenveld oversteken, gevuld met een half miljoen anti-tankmijnen en nog eens een half miljoen gewone mijnen. Nadat de Duitse aanval stokte, begon een krachtig Russisch contra-offensief.

De tegenaanval

Met behulp van een overmacht aan vliegtuigen, tanks en soldaten wisten de Sovjets in drie maanden tijd veel land terug te veroveren. Na de slag bij Koersk had de Sovjet-Unie definitief het initiatief van de Duitsers overgenomen. Wat volgde was een lange en bloederige opmars richting Berlijn. Na het verlies van vele tanks, manschappen en strategisch belangrijke regio’s in het Oosten hadden de Nazi’s een tekort aan vrijwel alles, maar bovenal aan olie. Dit dwong de Wehrmacht om de klassieke cavalerie in ere te herstellen: 400.000 paarden zouden gedurende de oorlog op het Oostfront gebruikt worden om de mobiliteit enigszins te herstellen.