De tijd van de spaceshuttle is voorbij
Afgelopen vrijdag werd het ruimteveer Atlantis voor de laatste keer gelanceerd. Als het toestel op 20 juli weer op aarde landt is het spacehuttleprogramma van NASA definitief beëindigd. Het tijdperk van de spaceshuttle duurde zo'n dertig jaar en begon op 12 april 1981 met de lancering van de spaceshuttle Columbia.
Tenminste, daarmee begon het operationele deel van het spaceshuttleprogramma. Al vanaf 1977 voerde NASA testvluchten uit binnen de atmosfeer met de in 1976 voltooide shuttle Enterprise. Feitelijk was de Enterprise geen ruimteveer, want zij was niet geschikt om de ruimte in te gaan. Enterprise werd gebruikt om de vrije vlucht en vooral de landing van de shuttle te testen. Haar naam kreeg Enterprise door een schrijfactie van Star-Trek fans, die wilden dat de eerste spaceshuttle vernoemd zou worden naar het beroemde starship uit de televisieserie. Helaas voor hen was niet Enterprise, maar Columbia het eerste echte ruimteveer: een herbruikbaar toestel dat gelanceerd wordt als een raket, maar kan landen als een (zweef)vliegtuig.
Vrachtvaarder naar de ruimte
De spaceshuttle werd in de jaren '70 van de vorige eeuw ontwikkeld als vervolg op de succesvolle Mercury- en Apolloprogramma's die de mensheid in een baan om de aarde, en later op de maan had gebracht. De verwachting was dat ruimtevaart in de nabije toekomst een hoge vlucht zou nemen, en daarom was er volgens NASA behoefte aan een toestel dat vaker gebruikt kon worden en dat in staat moest zijn grote ladingen van en naar de ruimte te brengen. Men verwachtte niet alleen stations in de ruimte te gaan bouwen, maar ook dat er in de ruimte industrie zou gaan plaatsvinden, waarvan de producten dan naar de aarde moest worden gebracht.
Rampen met de Challenger en de Columbia
Op 12 april 1981 ging de Columbia voor het eerst de ruimte in. Twee dagen later landde zij veilig op Edwards Air Force base. Het begin van een dertigjarige periode waarin de vijf ruimteveren met elkaar 131 missies uitvoerden. De meeste daarvan waren succesvol en het ruimteveer speelde een belangrijke rol bij het lanceren van satellieten en ruimtevaartuigen, het repareren van bijvoorbeeld de Hubble telescoop, en de bouw en bevoorrading van het International Space Station (ISS)
In 1986 leek het spacehuttleprogramma al bijna routine te worden. Op 28 januari van dat jaar werd de 25e missie gelanceerd. Voor het eerst was er een burger aan boord van het ruimteveer Challenger: de lerares Christa McAuliffe. 73 Seconden na de lancering viel de Challenger uit elkaar. Alle zeven bemanningsleden vonden de dood. De schok was groot. Ruimtevaart was dus nog geen routine. Het duurde twee jaar voor het spaceshuttleprogramma weer hervat werd.
In 2003 verongelukte de Columbia bij terugkeer naar de aarde. De oorzaak was een defect in het hitteschild. Na dit ongeluk besloot NASA het programma in 2010 te beëindigen. Het werd iets later. In maart 2011 werd de Discovery uit de vaart genomen en in mei de Endeavour. Na terugkomst van de Atlantis op 20 juli valt definitief het doek.
Eind van een tijdperk
“De lancering van de Atlantis gisteren verliep vrijwel probleemloos”, aldus Wubbo Ockels, die bij Space Expo in Noordwijk live commentaar gaf bij de lancering van het ruimteveer. Ockels, in 1985 de eerste Nederlander in de ruimte aan boord van de later verongelukte Challenger, vertelde uit eigen ervaring over het lawaai, het licht en de vele technische aspecten die met de lancering gepaard gaan. Ook in 2011 is een lancering nog geen routine. De liftoff, het afstoten van de hulpraketten en het afstoten van de booster, de grote brandstoftank, zijn gevaarlijke momenten. De succesvolle voltooiing daarvan werd door de aanwezigen bij Space Expo dan ook met applaus begroet.
Een beetje weemoed is er wel, zo aan het eind van een tijdperk. Maar Ockels begrijpt de beslissing om het spacehuttleprogramma te beëindigen wel ”De spaceshuttle is een fantastische machine, maar zijn tijd is voorbij.” NASA heeft voor de spaceshuttle nog geen opvolger. De verwachting is dat commerciële bedrijven deze leemte in de toekomst zullen gaan opvullen.
