Hoe ging Nederland met oorlogsvrijwilligers om?

Soms trekt oorlog mensen aan. Mensen die voor een van de strijdende partijen willen vechten. Maar in hun eigen land wordt daar niet altijd enthousiast op gereageerd en er zijn vaak strenge wetten die verbieden om in vreemde krijgsdienst te treden. Ook in het verleden werden Nederlanders die zich aanmeldden om in dienst van een ander land te vechten, opgepakt. Nederlandse oorlogsvrijwilligers die actief waren in de Spaanse Burgeroorlog werden door koningin Wilhelmina hard aangepakt.

Spaanse Burgeroorlog

Van 1936 tot 1939 werd in Spanje de Spaanse burgeroorlog uitgevochten. Vijf jaar eerder was tijdelijk een einde gemaakt aan de monarchie toen Koning Alfons XIII werd verdreven. Fransisco Franco was opgeklommen tot generaal en vocht met 12.000 fascisten tegen de regering. Hij werd gesteund Adolf Hitler en Benito Mussolini. Niet alleen Spanjaarden vochten tegen Franco, maar ook veel buitenlanders trokken als vrijwilliger naar het Spaanse front. Nederlanders reisden naar Spanje om aan beide kanten mee te vechten in de Spaanse Burgeroorlog. De eerste Nederlanders die naar Spanje vertrokken waren eenlingen. Wanneer de werving van de Communistische Partij Nederland (CPN) begon om Nederland naar Spanje te halen begon, is niet bekend, maar dit is na de zomer van 1936 geweest.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Nederlanders naar Spanje

Waarschijnlijk zijn de meeste Nederlanders die mee vochten tussen december 1936 en de zomer van 1937 naar Spanje vertrokken. In verschillende steden in Nederland werden Nederlanders geworven. Vanuit Amsterdam, Rotterdam en Den Helder vertrokken Nederlanders naar Parijs om daar verder te reizen naar Spanje.

Verboden deelname aan Spaanse Burgeroorlog

Op 11 juni 1937 werd een koninklijk besluit afgekondigd. Het deelnemen aan een van de strijdende partijen in Spanje werd verboden. Ook was het verboden om handelingen te verrichten die op een van de strijdende partijen gericht was en om deelname aan de strijd te bevorderen. Op deze manier was het besluit ruim geformuleerd en kon Nederland overgaan op opsporing en vervolging. Politie en de marechaussee controleerden reizigers die met de  trein gingen.

Regering grijpt in

Al in december 1936 had de Nederlandse regering lucht gekregen van de werving om mee te vechten in Spanje. De meeste informatie over het wervingssysteem kreeg de regering van de Nederlanders die geworven waren en later spijt kregen van hun keuze. Eind 1938 zou het gaan om zo'n vijftig tot 75 Spanjestrijders. Na ondervragingen op het consulaat werden deze personen ook in Nederland nogmaals ondervraagd door de politie. Nederlanders die van plan waren naar Spanje te reizen werd een paspoort ontboden. Ook werden familie en vrienden bevraagd als er geruchten waren dat iemand naar Spanje wilde vertrekken.

Vechten in Spanje

Volgens bronnen vochten tussen de 600 en 800 Nederlanders mee in de Spaanse Burgeroorlog. Weer terug in Nederland werd hen hun paspoort afgenomen en waren zij stateloos. Ook werden er korte gevangenisstraffen uitgedeeld.

Monument voor de vrijwilligers

In Amsterdam staat een monument voor de mannen en vrouwen die betrokken waren bij de oorlog. Bij het monument staat de tekst: Aan de Nederlandse mannen en vrouwen die in de Spaanse burgeroorlog meevochten en sneuvelden in de strijd tegen het fascisme. Hun houding van waakzaamheid en verzet blijft een waarschuwing tegen iedere vorm van fascisme voor mensen van vandaag. Volgens het Digitaal Platform Spanjestrijders is er veel informatie over de Nederlanders in Spanje, maar ontbreekt er een digitaal overzicht. Journaliste Yvonne Scholte is initiatiefnemer van het project, dat startte in 2014, en hoopt samen met de betrokken instanties een digitaal archief te realiseren.     Meer geschiedenis nieuws lezen? Geschiedenis Magazine is hét tijdschrift voor geschiedenisliefhebbers. Laat je inspireren en profiteer van de speciale aanbieding: 1 jaar slechts € 37,50 (i.p.v. € 59,95) én 5 welkomstcadeaus!