Startschot Spaanse Burgeroorlog

Melilla 17 juli 1936 - 17.00 uur: “Hierbij roep ik de ‘Alzamiento Nacional’ uit!” roept generaal Franco. De Spaanse Burgeroorlog is begonnen. Het brein achter de staatsgreep is generaal Emilio Mola. Binnen een paar dagen rukken er 12.000 fascisten vanuit het zuiden op naar Madrid.

Diepe sporen in de Spaanse samenleving

De Spaanse burgeroorlog en het daarop volgende bewind van generaal Franco hebben diepen sporen achtergelaten in de Spaanse samenleving. In maart 2011 verzochten de politievakbond en de Vereniging voor Guardias Civiles de overheid om de onderzoeken rond de aangiften van de ‘gestolen kinderen’ te bespoedigen. Franco liet kinderen, als onderdeel van zijn zuiveringspolitiek, weghalen bij ouders met de ‘verkeerde’ politieke opvattingen. Ook liet premier Zapatero in 2008 de vele standbeelden van de oud-generaal opruimen. Maar nog steeds verwijzen enkele honderden straten, pleinen en kerkgevels naar Franco of zijn medestanders. Zoals bijvoorbeeld het gigantische mausoleum van 260 meter lang en 22 meter breed, 40 km ten noorden van Madrid. Het kolosale grafmonument werd tussen 1940 en 1959 in de rotsen uitgehouwen door 20.000 dwangarbeiders.

Overwinning Franco

De driejarige oorlog was het wreedste conflict uit de Spaanse geschiedenis. De strijd ging tussen het goed georganiseerde leger van nationalist Franco die gesteund werd door Mussolini en Hitler, en de Republikeinse regering die gesteund werd door Stalin. In 1931 werd in Spanje de republiek uitgeroepen door een revolutionair comité. De Spaanse koning sloeg op de vlucht. Al snel ontstonden er grote tegenstellingen tussen links en rechts en het duurde niet lang tot die tegenstellingen in een bloedige burgeroorlog. In januari 1939 werd de strijd ten gunste van de nationalisten beslecht door de val van Barcelona. De republikeinse weerstand stortte in. Duizenden mensen vluchtten de Pyreneeën over. Eind maart reed Franco Madrid binnen en in april 1939 claimden de nationalisten de overwinning.

Represailles & onderdrukking

Grote zuiveringen volgden. Duizenden mannen die in de Republikeinse legers hadden gevochten, werden in de daaropvolgende jaren geëxecuteerd. De Spaanse Burgeroorlog heeft naar schatting een half miljoen doden gekost. Honger, repressie, corruptie en de zwarte markt beheersten de samenleving, evenals de fascistische organisatievormen. Democratische partijen, instellingen en vrije vakbewegingen waren samen met de democratische rechten en vrijheden verdwenen. De culturele minderheden, zoals de Basken en Catalanen, werden onderdrukt. Kunstenaars, intellectuelen en politieke tegenstanders van het regime vluchtten naar het buitenland. Na 1945 kwam Spanje onder Franco in een politiek en moreel isolement. Dat veranderde pas na de dood van de dictator in 1975.