Hoe schrijf ik mijn scriptie: het historisch kader

Nu het verloop van de Punische oorlogen duidelijk is, kan ik gaan kijken naar een historisch kader dat gebruikt kan worden om het gedrag van Syracuse tijdens deze oorlogen te analyseren. Aan de hand de beschikbare literatuur wordt een theoretisch kader geschapen waarin verklaard wordt wat voor mogelijkheden kleinere staten zoals Syracuse hadden bij de confrontatie met oorlogszuchtige grootmachten als Carthago en Rome. Dit historisch kader wordt mijn “draad van Ariadne”.

Tegenwoordig wordt iets een draad van Ariadne genoemd wanneer dit gebruikt wordt als middel om uit een netelige situatie te raken of om een lastig vraagstuk op te lossen. De uitdrukking komt van het verhaal over Theseus en Ariadne. Nadat koning Minos van Kreta Athene had verslagen in de oorlog, dwong hij de Atheners om jaarlijks zeven jongens en zeven meisjes naar Kreta te sturen zodat zij aan de Minotaurus gevoerd konden worden. De Minotaurus was een monsterachtig schepsel, half mens half stier, dat opgesloten zat in een labyrint. Theseus zorgde ervoor dat hij één van de zeven mannen was die het labyrint ingestuurd werd. Minos’ dochter Ariadne werd echter onmiddellijk verliefd op hem. Ze gaf hem een kluwen draad mee die hij aan het begin in het labyrint vast moest maken, zodat hij de weg terug zou kunnen vinden. Theseus doodde de Minotaurus en kwam door de draad van Ariadne het labyrint weer uit.

De draad van Ariadne

Met dit in mijn achterhoofd probeerde ik de historische context van Syracuse te beschrijven, zodat ik uiteindelijk een aantal mogelijkheden op rij had waarmee ik kon bestuderen welke opties Syracuse had tijdens de Punische oorlogen. Lange tijd was er in de oudheid in de Mediterrane wereld weinig tot geen sprake van internationale politiek. Er waren meerdere machtige staten die elkaar bestreden, maar nooit lukte het één staat om de overhand te krijgen.

Alexander de Grote

Staten als Perzië, Athene, Sparta en Carthago waren niet in staat om een lange periode de overige machtsfactoren uit te schakelen. Alexander de Grote slaagde erin om een grote machtsbasis te creëren. Hij was wellicht in staat geweest om de anarchie die in het Middellandse Zeegebied heerste te doorbreken. Hij stierf daarentegen een vroegtijdige dood, waarna zijn rijk uit elkaar viel. Eén staat slaagde er uiteindelijk in om de dominante machtspositie in de Mediterrane wereld te veroveren: de Romeinse republiek.

Oorlogszuchtig en agressief

Men beschrijft Rome vaak als een uitzonderlijk oorlogszuchtige staat die uitzonderlijk agressief en bijzonder gewelddadig was, en dat niet slechts vanuit modern perspectief, maar ook vanuit antiek perspectief. Deze oorlogszuchtige houding was daarentegen bij staten door de gehele Mediterrane wereld te vinden. Hoewel Rome zeker een zeer militaristische en op expansie beluste staat was, kan voor de tegenstanders van Rome hetzelfde gezegd worden. En niet alleen de grootmachten waren oorlogszuchtig, dit gold ook voor de kleinere staten.

Internationaal recht in de oudheid

Het systeem in het Middellandse Zeegebied zorgde ervoor dat elke staat oorlogszuchtig, militaristisch en op expansie gericht was. Er was geen sprake van internationaal recht, of van een machtsfactor met overwicht die een vorm van internationaal recht kon opleggen. Hierdoor waren de staten zelf verantwoordelijk voor hun eigen veiligheid en werden meningsverschillen opgelost met oorlogsvoering. Alle staten, zowel groot als klein, probeerden hun grondgebied uit te breiden om zo hun veiligheid te vergroten. De enige reden dat er gekozen werd om geen oorlog te voeren, was als staten niet wilden dat de bestaande machtsbalans in de regio verstoord werd.

Syracuse en de grootmachten

Dit waren de omstandigheden in de Mediterrane wereld op het moment dat Rome in 264 in oorlog raakte met Carthago. In mijn onderzoek probeer ik een antwoord te vinden op de vraag hoe Syracuse hierin te plaatsen is. Syracuse was vergeleken met Rome en Carthago, de grootmachten in de regio, een staat met minder macht en aanzien. Het is de vraag of zulke kleinere staten überhaupt een keuze hadden wanneer zij geconfronteerd werden met grootmachten op oorlogspad. Vaak wordt gesuggereerd dat kleine staten hun buitenlandse politiek af lieten hangen van het beleid van staten met meer macht. Er zijn daarentegen wel degelijk mogelijkheden voor kleinere staten in de omgang met grotere machten.

6 opties voor kleine staten

Nadat ik de beschikbare literatuur bestudeerd had, kwam ik tot de conclusie dat er zes mogelijkheden waren die kleinere staten hadden bij de opkomst van een grootmacht:

- Het vergroten van het eigen grondgebied voor meer veiligheid;- Krachten bundelen met andere staten;- Het vormen van een cliëntstaat van een grootmacht;- Het wisselen van bondgenootschap om diverse grootmachten tegen elkaar uit te spelen;- Neutraliteit;- Diplomatie.

Over twee weken

Aan de hand van deze zes mogelijkheden ga ik in de komende twee weken bestuderen welke van deze mogelijkheden Syracuse gebruikte in haar poging de oorlogszuchtige grootmachten Carthago en Rome van zich af te houden. Over twee weken kunnen jullie mijn vorderingen lezen op IsGeschiedenis!