In het Hackney Disinfecting Station werd iedereen met een besmettelijke ziekte systematisch gedesinfecteerd

We leven nu al ruim een jaar met de coronamaatregelen; handen wassen, anderhalve meter afstand houden, geen handen schudden en sinds eind vorig jaar ook binnen een mondkapje dragen. Deze maatregelen kunnen als een last worden ervaren, maar het is niets bij de maatregelen die het Hackney Disinfecting Station nam aan het begin van de 20e eeuw. In dit gebouw werden niet alleen mensen, maar ook hun eigendommen volledig gedesinfecteerd om de verspreiding van besmettelijke ziektes als tuberculose te voorkomen. Hoe werd dit destijds ervaren?

Londen was vanaf 1825 de grootste stad ter wereld. In de loop van de 19e eeuw werd Hackney, een wijk in het overvolle Londen, geteisterd door continue uitbraken van ziektes. De mensen die er woonden, maakten grotendeels deel uit van de werkende middenklasse en woonden vaak in overvolle huizen. Hierdoor was Hackney de perfecte broeiplaats voor besmettelijke ziektes, zoals de kinkhoest, pokken, mazelen, tuberculose en cholera.

In Groot-Brittannië was er in de 19e eeuw al veelvuldig geïnvesteerd op het gebied van sanitaire infrastructuur en hygiëneprocedures, maar dat kon niet voorkomen dat veel Britten bezweken onder besmettelijke ziektes, vooral kinderen waren hier erg kwetsbaar voor.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Desinfecteren door de overheid

Dit kon zo niet langer, vonden ook de Britse bestuurders. In 1866 werd er een wet ingesteld die lokale autoriteiten verplichtten om desinfectiemiddelen en -apparatuur aan te schaffen. Vanaf dat moment desinfecteerden de lokale autoriteiten woningen, kleding en beddengoed van mensen die een besmettelijke ziekte hadden. Deze praktijk werd in heel het land uitgevoerd, maar door de beschikbaarheid van voorzieningen verschilde de aanpak en de effecten ervan per regio. Zo waren de effecten in Hackney erg bescheiden. De spullen van mensen werden bijvoorbeeld gedesinfecteerd in loodsen en schuren waar primitieve ontsmettingsstations waren ingericht. In 1892 noemde een gemeentelijk sanitair comité het dan ook ‘gevaarlijk inefficiënt voor de eisen van het district’.

Hierop werd er in 1893 een speciale desinfectiefaciliteit geopend door de Hackney Council en John King Warry, medisch ambtenaar voor Gezondheid. De faciliteit was ingericht met voor die tijd moderne desinfectieapparaten die werkten met stoom. Vier jaar later, in 1897, konden deze apparaten dankzij een nieuwe wet verder worden doorontwikkeld door King Warry. In 1897 ging The Cleansing of Persons Act in, door deze wet mochten lokale autoriteiten vrij geld besteden aan middelen die hielpen bij het desinfecteren van besmette mensen en spullen.

Het Hackney Disinfecting Station

Door deze wet had King Warry de financiën die het mogelijk maakten om de desinfectiefaciliteit verder uit te breiden. Hij maakte een ontwerp voor een uitzonderlijk uitgebreide faciliteit, die later de nationale standaard zou worden. De bouw van het Hackney Disinfecting Station werd in 1901 voltooid, het complex had zo’n 10.000 pond gekost, wat vandaag de dag zo’n 1.25 miljoen pond zou zijn. De lokale overheid, de Metropolitan Borough of Hackney, hield toezicht op het ontsmettingsstation.

Het Hackney Disinfecting Station was een complex met in totaal drie gebouwen om te desinfecteren en mensen onder te brengen. Volgens een plattegrond van het complex waren er speciale kamers voor mensen en eigendommen die besmet waren en kamers voor de ontsmette spullen en mensen. Naast deze kamers was er ook een grote stoomketel en waren er meerdere badkamers, werkplaatsen, wasruimtes en stallen en hokken waar voertuigen konden worden neergezet.

King Warry was naar eigen zeggen erg trots op de faciliteiten: ‘With this station and shelter, I have no hesitation in stating that Hackney will be the most completely equipped district in London for dealing with infectious and contagious disease’.

De procedure

Maar hoe ging het desinfectieproces dan precies in zijn werk? Mensen die een besmettelijke ziekte hadden of te maken hadden met veel ongedierte werden met een paardenkar thuis opgehaald en naar het ontsmettingscentrum gebracht. Ze moesten hier hun kleding uitdoen en die in metalen trechters stoppen, zodat ze konden worden gedesinfecteerd met het sterke gas formaldehyde en stoom onder hoge druk. De mensen zelf moesten in één van de badkamers, mannen en vrouwen gescheiden, een zwavelbad nemen om alle ziektekiemen en ongedierte, zoals luizen, te doden.

Terwijl de mensen werden gedesinfecteerd in het ontsmettingsstation, werden de huizen van deze personen ontsmet en werden de meubelen meegenomen om in het station te worden gedesinfecteerd. Eén van de zorgen was destijds dat de spullen en de eigendommen van mensen die een besmettelijke ziekte hadden, bijdroegen aan de verspreiding van deze ziektes. Daarom moesten de spullen ook helemaal schoongemaakt worden, de spullen die niet meer schoongemaakt konden worden, werden verbrand. De mensen konden vaak niet meteen na het ontsmettingsproces naar huis, daarom was het gebruikelijk dat zij één tot vier nachten in eenpersoonskamers verbleven in de flats op het complex.

Hoewel deze maatregelen, waarbij mensen meerdere dagen uit hun huis gehaald werden en vaak delen van hun huisraad kwijtraakten, wellicht heftig en draconisch lijken, werd dit destijds niet zo ervaren. De maatregelen werd beschouwd als iets goeds, een manier om de bevolking gezond te houden op een comfortabele en voor die tijd moderne manier.

Afname van gebruik

In het eerste jaar dat het Hackney Disinfecting Station in werking was, werden bijna 3000 kamers en zo’n 24.000 meubels en kledingstukken gedesinfecteerd. Maar daarna nam het gebruik van het ontsmettingsstation af, zelfs tijdens de uitbraak van de Spaanse Griep in 1918 nam het gebruik verassend genoeg niet toe.

Hoogstwaarschijnlijk kwam dit doordat lokale autoriteiten zich meer gingen richten op verpleegdiensten en thuiszorg om verspreiding van ziektes te voorkomen, in tegenstelling tot ontsmetten. Hierbij werd ook gekeken naar de uitbraak van de Russische griep in 1889, toen sanitaire maatregelen ook niet echt effectief bleken te zijn.

Het latere gebruik van het Hackney Disinfecting Station

Vanaf de jaren ’30 van de vorige eeuw kreeg het Hackney Disinfecting Station een andere functie. De medische toestand in de maatschappij verbeterde in deze tijd aanzienlijk. Grote uitbraken van besmettelijke ziektes kwamen minder voor en waren makkelijker te behandelen door vaccinaties en antibiotica, men had immers inmiddels ontdekt dat er naast bacteriën ook virussen bestonden die mensen konden infecteren. Daarnaast werden er minder mensen ziek door door de verbeteringen in de rioolsystemen en de waterleidingen.

De nieuwe medische ambtenaar voor Gezondheid, G. H. Dart, wilde het complex gaan gebruiken als onderdeel van de ontruiming van de sloppenwijken. De families die uit hun huizen moesten vertrekken werden ondergebracht in het complex, terwijl hun meubels en eigendommen werden gedesinfecteerd. Dit was nodig omdat men bang was dat de spullen uit de sloppenwijken de nieuwe flats van de gemeente zouden besmetten met ziektes en ongedierte. Deze meubels werden in speciale gasruimtes ontsmet met Zyklon B.

In de decennia daarna is het Hackney Disinfecting Station voor verschillende doeleinden gebruikt. Zo werd het tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt om personeel van de civiele bescherming die leden aan schurft te behandelen. In de jaren daarna werd het onder andere gebruikt om bibliotheekboeken te ontsmetten om het uitbreken van ziektes tussen huishoudens te voorkomen en om tweedehandskleding te ontsmetten die naar het buitenland werden geëxporteerd. Het station bleef tot 1984 in werking.

Verregaande maatregelen?

Uiteindelijk zijn deze maatregelen niet te vergelijken met de coronamaatregelen die we vandaag de dag kennen. Tegenwoordig kunnen we ons niet meer voorstellen dat de overheid zomaar ons huis binnen mag vallen om vervolgens zonder aankondiging zowel ons als onze eigendommen mee te nemen naar een ontsmettingsstation, waar we dan in veel gevallen moeten blijven overnachten.

Bronnen:

• Smithsonianmag.com: This London Building Tells the Story of a Century’s Worth of Disease and Epidemics
• Hackneygazette.co.uk: How bed bugs, vermin and fleas were zapped in Hackney’s disinfecting station
• Hackneycitizen.co.uk: Town Hall moves to save historic Millfields Disinfecting Station from ruin
• The Hackney Society: Hackney Disinfacting Station

Afbeeldingen:

• Londen in 1902. (Public Domain) via Wikimedia Commons
• Het Hackney Disinfecting Station. "Millfields Disinfecting Station" by Alan Denney is licensed under CC BY-NC-SA 2.0