Joseph Murray en de eerste orgaantransplantatie

De Eerste Kamer discussierde in 2018 lang over orgaandonatie, naar aanleiding van een voorstel om alle Nederlanders donor te maken, tenzij bezwaaar wordt gemaakt. In 1954 lukte het de chirurg Joseph Murray als eerste om een succesvolle orgaantransplantatie uit te voeren.

Joseph Murray (1919-2012): de arts

Joseph Murray was een succesvolle Amerikaanse chirurg. Hij had ervaring met orgaantransplantatie bij honden, waardoor hij wist dat het mogelijk was om een dergelijke transplantatie ook bij mensen uit te voeren. Murray voerde de transplantatie met succes uit en wist later ook als eerste een nier van een overledene naar een levende de transplanteren. In 1990 ontving hij de Nobelprijs voor de geneeskunde.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ronald en Richard Herrick: de donor & de patiënt

De Amerikaan Richard Herrick leed aan een chronische nierziekte, waaraan hij spoedig zou overlijden wanneer hij geen nieuwe nier zou krijgen. De operatie was nog nooit eerder succesvol uitgevoerd, omdat de getransplanteerde organen altijd door het nieuwe lichaam afgestoten werden. Richard had het geluk dat hij een tweelingbroer had. De twee waren genetisch identiek, waardoor een geslaagde transplantatie mogelijk was. Omdat Richard aan zijn ziekte zou overlijden zonder een nieuwe nier, durfde hij de gok te wagen.

De operatie

De operatie vond plaats op 23 december 1954. Het kostte Murray vijfenhalf uur om Ronalds nier naar het lichaam van Richard te transplanteren. Beide heren overleefden de operatie en Richard kon nog acht jaar zonder nierproblemen verder leven. Enkele jaren later lukte het Murray ook om een nier te transplanteren tussen mensen die niet genetisch verbonden waren.

Orgaantransplantatie in Nederland

In Nederland werd de eerste niertransplantatie in 1966 uitgevoerd; een moeder stond haar nier af aan haar zoon. Sindsdien zijn steeds meer mensen bereid hun organen te doneren; in 2012 werden er bijna duizend nieren getransplanteerd.

Orgaantransplantatie nu

Uit het Amerikaanse onderzoek blijkt dat een beschadigde nier in een nieuwe lichaam kan herstellen en zo de nierpatiënt kan helpen. De Nederlandse nefroloog Arjan van Zuilen vermoedt dat de ontdekking in Nederland voor weinig verandering zal zorgen; in Nederland is men al langer bezig met het optimaliseren van transplantaties en worden organen voor donatie sowieso al eerder geaccepteerd dan in de Verenigde Staten gebruikelijk is. Het onderzoek deed de discussie over donoren weer oplaaien. Want voor succesvolle orgaandonaties is niet alleen veel kennis en techneik nodig: er zijn bovenal organen nodig die getransplanteerd kunnen worden. En ondanks alle medische voortuigang zijn er nog altijd veel mensen die geholpen zouden kunnen worden door een transplantatie, maar voor wie geen geschikt orgaan beschikbaar is.

In Nederland ontstond daarom steeds meer roep om een systeem waarbij iedere Nederlander automatisch donor is, tenzij hij of zij hier bezwaar tegen aanmaakt. In 2018 discussierde de Eerste Kamer lang over een voorstel voor een wet waarin vastgelegd zou worden dat elke Nederlander donor is, tenzij bezwaar word gemaakt. Die wet is op 1 juli 2020 ingegaan. Het is echter maar de vraag of dat het tekort aan orgaandonoren zomaar oplost. Daarom is het onderzoek naar andere vormen van orgaandonatie doorgegaan, bijvoorbeeld met tests met organen vanuit andere dieren. In oktober 2021 lukte het om een nier afkomstig van een varken 54 uur te laten functioneren op het lichaam van een mens. Een enorme stap vergeleken met de eerste orgaandonaties, waarbij het maar de vraag was of mensen zonder genetische verbindtenis elkaars organen konden gebruiken.