De eerste beentransplantatie 15 eeuwen eerder dan verwacht

Hoewel tot voor kort gedacht werd dat de beentransplantatie met medische bedoelingen pas rond 1900 bedacht en uitgevoerd werd, is er nu bewijs gevonden dat dit zo’n 15 eeuwen eerder moet zijn geweest. Een schilderij die gemaakt is in de 14e eeuw toont een beentransplantatie in de 5e eeuw van een man die leidde aan een ‘beenziekte’.

Het schilderij

Het schilderij heet ‘Het been van de Ethiopiër’ en is gemaakt door Matteo di Pacino in de 14e eeuw. Het hangt in het North Carolina Art Museum in Raleigh. Het verhaal gaat dat twee heiligen artsen, Cosmas en Damian, het been van de gezonde patiënt afhakten en vervingen door een gezond been die was afgenomen van een overleden Ethiopische man. Het geamputeerde been van de patiënt werd vervolgens in de doodskist van de Ethiopiër gelegd.

Waarom een beentransplantatie?

Volgens wetenschappers die het schilderij bestudeerd hebben leidde het been aan een vreemde ziekte. “Morfologisch lijkt de geamputeerde ledemaat zacht en verrot te zijn, met een aantal huidaandoeningen die in overeenstemming zijn met wonden. Op basis van deze kenmerken speculeren wij dat de man heeft geleden aan een geïnfecteerd gangreen van het rechterbeen.”

Historische bronnen over het schilderij

In de 18e eeuw verscheen er een boek van de heiligen Cosmas en Damian, die werkzaam waren in een Romeinse provincie van Syrië. Hieruit is opgemaakt dat de patiënt waarschijnlijk de koster was van de kerk die aan de twee heiligen waren gewijd. Verschillende historische bronnen beschrijven de handeling afgebeeld op het schilderij als “een wonder dat zich heeft voorgedaan in 474 na Christus.”

Een raadselachtige ontdekking

“Tot nu toe hebben we gedacht dat transplantatie als een medisch concept pas ontwikkeld werd rond 1900”, aldus een wetenschapper betrokken bij het onderzoek. Als het schilderij inderdaad de werkelijkheid in de 5e eeuw weergeeft, zou dat betekenen dat onderzoekers er ruim 15 eeuwen naast hebben gezeten en dat men in de 5e eeuw al deze gevorderde medische kennis had. Hoe het echter mogelijk is dat een dergelijke transplantatie later niet nog eens is uitgevoerd blijft raadselachtig. Volgens een wetenschapper betrokken bij het project zou het zo kunnen zijn dat artsen na de 5e eeuw misschien wel transplantaties hebben geprobeerd maar dit faalde, door bijvoorbeeld transplantaatafstoting.