Koningin Beatrix Wilhelmina Armgard

Op 30 april 1980 volgde Beatrix Wilhelmina Armgard haar moeder Juliana op als koningin der Nederlanden. Beatrix kende een turbulente jeugd waarin zij al op jonge leeftijd moest vluchten naar Canada en te maken kreeg met de kritische Nederlandse media. Op 28 januari 2013, drie dagen voor haar 75ste verjaardag, maakte zij bekend dat zij per 30 april van dat jaar terug zou treden uit haar ambt en het stokje over zou dragen aan haar zoon, prins Willem-Alexander. 

Geboorte

Prinses Juliana was in januari 1937 getrouwd met prins Bernhard. Al snel kwam het bericht naar buiten dat het jonge echtpaar hun eerste kind verwachtte: “Nooit had iets mij kunnen weerhouden alle delen van het programma mee te maken, waren het niet op zich verheugende gezondheidsredenen geweest, die u zeker wilt verstaan en billijken”. Beatrix werd op maandagmorgen 31 januari 1938 om 9.47 uur geboren op paleis Soestdijk als oudste kind van prinses Juliana en prins Bernhard. In het gehele land werd feest gevierd.

Tweede Wereldoorlog in Canada

Enkele maanden na de tweede verjaardag van Beatrix begon operatie ‘Fall Gelb’ en viel Duitsland de Lage Landen binnen. Om te ontkomen aan het oorlogsgeweld vluchtte Beatrix samen met Juliana en haar jongere zusje Irene vanuit Nederland naar Engeland. Toen dat land niet veel later ook te gevaarlijk bleek werd besloten nog verder uit te wijken naar Ottawa in Canada. Prins Bernhard bleef gedurende de oorlog het overgrote deel van de tijd in Londen bij koningin Wilhelmina en bracht zo nu en dan een bezoek aan zijn familie in Canada. In Ottawa ging Beatrix naar de peuter- en basisschool en werd in 1943 prinses Margriet geboren.

Terugkeer in Nederland

In de zomer van 1945 keerde het gezin terug naar Nederland, waar ze zich vestigden op Paleis Soestdijk te Baarn. In 1947 werd prinses Christina, het jongste zusje van Beatrix, hier geboren. Een jaar later, toen Beatrix tien jaar oud was, kondigde Koningin Wilhelmina aan dat ze afstand deed van de troon, waarna Juliana haar opvolgde. Koninginnedag zou voortaan op 30 april, de verjaardag van Juliana, gevierd worden.

Basis- en middelbare school

In Nederland hervatte Beatrix haar opleiding in eerste instantie aan de ‘Werkplaats Kindergemeenschap’, een vooruitstrevende onderwijsinstelling van de Nederlandse pedagoog en onderwijsvernieuwer Kees Boeke. Later kreeg ze ook nog les aan het Incrementum, een speciale dependance van het Baarnsch Lyceum. Daar behaalde Beatrix in 1956 op achttienjarige leeftijd haar Gymnasium-A diploma. Tevens werd ze datzelfde jaar vanwege haar positie als ‘vermoedelijk troonopvolgster’ benoemd tot lid van de Raad van State. Gedurende haar middelbare schooljaren ontstonden er spanningen tussen koningin Juliana en prins Bernhard. Het had te maken met de gebedsgenezeres Greet Hofmans. Prinses Marijke had sinds haar geboorte last van een oogafwijking en Bernhard en Juliana hoopten dat Hofmans hun kon helpen bij de genezing van haar dochter. Na de publicatie over de relatie tussen de koningin en de genezeres in het Duitse tijdschrift Der Spiegel, met als anonieme bron Bernhard zelf, werd het contact tussen Juliana en Hofmans verbroken en een constitutionele crisis afgewend.

Studententijd

Na afronding van haar middelbare school vervolgde Beatrix haar opleiding aan de Universiteit van Leiden, waar ze colleges volgde over staatsrecht, rechtswetenschap, (parlementaire) geschiedenis, toegepaste sociologie en economie. Tevens nam ze onder grote publieke belangstelling haar intrek in een statig pand aan de Rapenburg, de bekendste gracht van Leiden. Ze was actief bij de Vereeniging van Vrouwelijke Studenten te Leiden (VVSL). Beatrix kreeg in deze periode de bijnaam ‘Prinses Glimlach’ vanwege haar vrolijke humeur. In 1959 haalde ze haar kandidaatsexamen rechten en twee jaar later slaagde ze voor het doctoraalexamen in een vrije studierichting. Beatrix nam vervolgens afscheid van Leiden en verhuisde in 1963 naar Kasteel Drakensteyn in Lage Vuursche.

Claus von Amsberg

Op 1 mei 1965 werd Beatrix in de tuin van kasteel Drakensteyn gefotografeerd terwijl ze hand in hand liep met een onbekende man. Er ontstond grote ophef toen duidelijk werd dat het ging om Claus von Amsberg, een Duitse jonkheer die (verplicht) in de Hitlerjugend had gediend. Slechts twintig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog lagen dit soort zaken nog uiterst gevoelig in Nederland, maar na verloop van tijd wisten Beatrix en Claus het land toch te overtuigen van hun liefde. Twee maanden later, op 28 juni 1965, maakte koningin Juliana namens het paar hun verloving bekend. Beatrix en Claus trouwden op 10 maart 1966 te Amsterdam, waar tijdens de rondrit door de stad uit protest een rookbom naar de Gouden Koets werd gegooid.

Geboorte zoons

Het gelukkige huwelijk van Beatrix en Claus werd al snel gezegend met de geboorte van drie zoons: Willem-Alexander (27 april 1967), Johan Friso (25 september 1968) en Constantijn Christof (11 oktober 1969). Het jonge gezin bracht de daaropvolgende jaren zo veel mogelijk in afzondering door op Kasteel Drakensteyn, waar Beatrix zich grondig voorbereidde op haar toekomstige taken als koningin der Nederlanden. Zo vatte zij onder meer het plan op om de koninklijke hofhouding grondig te moderniseren. Vermoedelijk kwam dit idee voort uit de Lockheed affaire, een schandaal waarmee haar vader prins Bernhard ernstig in verlegenheid was gebracht.

Koningin Beatrix

Nadat koningin Juliana op 31 januari 1980 haar aftreden aankondigde, werd Beatrix op 30 april van datzelfde jaar in Amsterdam ingehuldigd als koningin der Nederlanden. Het had een feestelijke aangelegenheid moeten worden, maar door de economische situatie was er sprake van grote onrust in de hoofdstad. Met leuzen als ‘geen woning, geen kroning’ protesteerde de krakersbeweging tegen de kroning van Beatrix en al snel braken er grootschalige rellen uit. Het eerste officiële optreden van Beatrix was daarom een bezoek aan de gewonde ME’ers in het ziekenhuis de volgende dag. In 1981 verhuisde Beatrix met haar gezin naar Den Haag. Paleis Huis ten Bosch werd het woonpaleis en paleis Noordeinde, in de Haagse binnenstad, het werkpaleis. Sinds die tijd is Drakensteyn in gebruik als buiten- en gastenverblijf.

Strak imago

In haar eerste jaren in Paleis ten Bosch in Den Haag kwam koningin Beatrix over als ‘zakelijk’ en ‘afstandig’. In 1988 verklaarde ze dit in een interview door te stellen dat ze in die periode niet zozeer bezig was met hoe ze het volgens de publieke opinie deed, maar ze vooral zorg droeg dat alles ceremonieel klopte. Na enkele jaren wist Beatrix zich echter van dit vaste stramien te ontworstelen en kreeg ze een meer betrokken en toegankelijk imago.

Controverses

Aan het begin van de éénentwintigste eeuw werd Beatrix geconfronteerd met een reeks verdrietige en pijnlijke situaties. Op 2 oktober 2002 verloor ze haar man Claus en twee jaar later kwamen ook haar beide ouders, koningin Juliana en prins Bernhard, te overlijden. Bovendien werd het Nederlandse koningshuis in deze periode geplaagd door een reeks schandalen, waaronder de Zorregieta affaire (1999), de Margarita affaire (2003) en Mabelgate (2003). Dezelfde periode kende echter ook positieve momenten, waaronder het huwelijk van Willem-Alexander met Maxima (2002) en de geboorte van haar eerste kleinkind Eloise (2002). Beatrix bleef ook in deze moeilijke tijden zeer open naar het publiek. Zo deelde ze op 30 april 2009, slechts enkele uren na de aanslag op Koninginnedag in Apeldoorn, via een televisietoespraak haar persoonlijke ontzetting met het Nederlandse volk. Een soortgelijke aanpak hanteerde ze in februari 2011, toen duidelijk werd dat prins Friso na een skiongeluk in Oostenrijk in coma was geraakt. Een emotionele Beatrix sprak op nationale televisie haar dank uit voor alle steun die ze had ontvangen vanuit de gehele bevolking.

Aftreden

Op maandagavond 28 januari 2013 maakte Beatrix bekend dat ze op 30 april af zal treden als koningin ten gunste van haar zoon, koning Willem-Alexander. Meteen na deze bekendmaking werd er in de politiek en in de media alom lof gesproken over de regeerperiode van koningin Beatrix. Volgens de experts is Beatrix er met haar onuitputtelijke werklust en oprechte betrokkenheid uitermate goed in geslaagd om de Nederlandse monarchie door een lastige periode in de geschiedenis heen te loodsen. Dit artikel is een bewerking van twee al bestaande artikelen op IsGeschiedenis: Biografie van Koningin Beatrix Jonge jaren Koningin Beatrix in beeld