NSB-kinderen na de Tweede Wereldoorlog: slechte behandeling en schuldgevoel

Als wij Nederlanders de Tweede Wereldoorlog herdenken zijn we altijd trots op de mensen die verzet boden tegen de Duitse overheersing. We denken echter vol afschuw aan de Nederlanders die collaboreerden met de Duitsers: de NSB-ers. Dat deze landgenoten na de oorlog gestraft werden was onvermijdelijk, maar hoe ervoeren hun kinderen deze periode? Zij kozen immers niet voor de NSB. Voelen zij zich nog steeds schuldig voor de keuze van hun ouders?

Tijdens de oorlog hadden kinderen van NSB’ers al een harde aanpak moeten verduren van klasgenoten. Een 75-jarige vrouw uit Assen vertelde, in een enquête onder kinderen van NSB’ers, dat andere kinderen haar in oorlogstijd eens met een oliebrij insmeerden en probeerden van de spoorbrug af te gooien. Andere kinderen mochten ineens niet meer met hun oude vriendjes of vriendinnetjes spelen. Als zij de ouders van die vriendjes tegenkwamen, spuugden deze op de grond voor hun voeten.

Bijltjesdag 1945

Op 5 mei 1945 was het eindelijk zo ver: de geallieerden bevrijdden het noordelijk deel van Nederland, waarmee een einde kwam aan de lijdensweg die de Duitse bezetting voor veel Nederlanders was geweest. De overwinningsroes waar men in verkeerde leidde tot excessen tegen ‘de landverraders’.

De Binnenlandse Strijdkrachten (het verzamelde verzet) pakten onder andere burgers die bekend stonden als lid van de NSB op rituele wijze aan bij de bevrijding: haren van ‘moffenmeiden’ werden afgeknipt en de inboedel werd kort en klein geslagen. Bovendien arresteerden zij ‘foute Nederlanders’ onder luid gejuich van de bevolking en brachten hen naar interneringskampen. Het doel van de interneringskampen was om de ongewenste elementen uit de samenleving te verwijderen, maar ook om de orde te handhaven.

Kinderkamp voor NSB-kinderen

Kamp Westerbork. Ook hier werden NSB-families en anderen geïnterneerd na de Tweede Wereldoorlog.

De kinderen van NSB’ers werden tijdens de interneringsperiode bij hun ouders weggehaald, die een ‘heropvoeding’ ondergingen in kampen als voormalig SS-kamp Vught. De kinderen werden bij andere familie ondergebracht. Was dit niet mogelijk, dan gingen zij naar een ‘kinderkamp’, opgezet door het Bureau Bijzondere Jeugdzorg (BBJ). Net als in de interneringskampen voor volwassenen was hier te weinig eten en een slechte hygiëne.

Schokkend bezoek

Sommige kinderen bezochten hun ouders in het kamp. Dat was voor velen een schokkende ervaring, want mishandeling en ondervoeding waren er aan de orde van de dag. In een aantal kampen werd getracht de NSB’ers het minimum aan voedsel te geven wat medisch gezien mogelijk was, maar sommige ‘goede’ Nederlanders vonden het nog te veel:

“Wij bepleitten geen uithongering. Maar zolang op hun menu nog kaas prijkt en de overige rantsoenen zich nauwelijks onderscheiden van die van ‘nette’ mensen, zijn we nog ver genoeg van de Duitse kampvoeding verwijderd om de riemen wat aan te trekken. Een beetje ondervoeding is voor de ernstigste misdadigers niet zo erg.”

Re-integratie

Vanaf 1946 kregen de lichtste gevallen van collaboratie hun vrijheid terug. Hun kinderen wisten nu dat zij werden beschouwd als een soort criminelen. Dit moet een grote invloed hebben gehad op het leven van deze kinderen. Bovendien leken de rest van de Nederlanders de NSB-achtergrond niet te zijn vergeten, de pesterijen op school bleven bestaan.

Werkgroep Herkenning

Men weet eindelijk meer van het leven van kinderen van NSB-ers dankzij Werkgroep Herkenning, historische onderzoeken en boeken die nabestaanden schreven. De meeste nabestaanden hebben uit schaamte hun verleden altijd verborgen gehouden voor de buitenwereld. Werkgroep Herkenning werd in 1981 opgericht en biedt een veilige omgeving voor nabestaanden van collaborateurs om met mensen te praten met soortgelijke levensverhalen.

Schuldgevoel

Uit de onderzoeken en boeken is gebleken dat de NSB-kinderen veel hebben geleden en nog steeds lijden onder hun achtergrond. Op 4 en 5 mei voelen velen zich schuldig voor hun ouders of grootouders. Ongeveer 85% van de NSB-kinderen hebben in hun leven te maken gehad met psychische problemen. Een aantal heeft zelfs zelfmoordpogingen gedaan. Ondanks dat zij geen bijdrage aan de collaboratie hebben geleverd, heeft de geschiedenis dus nog steeds invloed op het leven de NSB-kinderen.