Saskia Uylenburgh: vrouw van Rembrandt
De Stichting Culturele Herdenkingen in Fryslân heeft van een anonieme kunstverzamelaar een tip ontvangen over een mogelijke nieuwe Rembrandt. Het zou gaan om een tot op heden onbekend portret van zijn vrouw Saskia Uylenburgh. Zij trad in 1634 in het huwelijk met de jonge Rembrandt en groeide al snel uit tot een van de belangrijkste drijfveren achter zijn succes als schilder.
Saskia Uylenburgh werd geboren op 2 augustus 1612 te Leeuwarden als het jongste kind in een gezin van acht. Haar vader, jurist Rombertus van Uylenburgh, en haar moeder, Sjoukje Ozinga, waren beiden al relatief oud bij haar geboorte, respectievelijk 58 en 47 jaar. Saskia werd dan ook al op 11-jarige leeftijd wees, waarop haar oudere zus Hiskia besloot haar in huis te nemen. Zij was getrouwd met Gerrit van Loo, de gemeentesecretaris van het dorpje Sint Annaparochie.
Ontmoeting met Rembrandt van Rijn
Rond het jaar 1630 brak er echter een boerenopstand uit in Friesland. Gerrit van Loo moest met zijn gezin naar Duitsland vluchten, waardoor Saskia er opnieuw alleen voor stond. Ze besloot daarop met de veerboot naar Amsterdam te trekken, waar ze contact legde met haar neef, kunsthandelaar Hendrick Uylenburgh. In diens atelier ontmoette ze vervolgens in het voorjaar van 1633 de talentvolle jonge kunstenaar Rembrandt van Rijn. Waarschijnlijk was het liefde op het eerste gezicht, want ondanks het verschil in stand verloofden de twee zich al op 5 juni van datzelfde jaar.
Huwelijk Saskia en Rembrandt
Om haar huwelijk te bespoedigen vroeg de minderjarige Saskia – men was in die tijd pas volwassen bij de leeftijd van 25 jaar – vervolgens ‘venia aetatis’ aan, een meerderjarigheidsverklaring waardoor ze toch mocht trouwen. Het volgende jaar, op 22 juni 1634, trad ze in het huwelijk met ‘Rombrand van Rhijn’, zoals hij op de trouwakte vermeld stond. In het najaar van 1635 kreeg het jonge echtpaar vervolgens ook hun eerste kindje, een zoon genaamd Rumbartus. Een lang leven was de zoon van Rembrandt en Saskia echter niet beschoren, hij stierf binnen twee maanden.
Saskia Uylenburgh als Muze
Dit drama stond de liefde en het geluk van het echtpaar echter niet in de weg. Voor Rembrandt vormde zijn vrouw een belangrijke inspiratiebron voor een groot aantal van zijn werken. Zo portretteerde hij Saskia onder meer als een Romeinse godin, een oriëntaalse prinses en een Bijbels figuur. Daarnaast was ze ook belangrijk voor het succes van zijn schilderpraktijk. Saskia wist dankzij haar charme en familieachtergrond namelijk beter om te gaan met zijn aristocratische klantenkring dan Rembrandt zelf, die vooral bekend stond als eigenwijs en excentriek.
Rijkdom echtpaar Van Rijn
'Dubbelportret met Saskia' door Rembrandt van Rijn. (ca 1635)
Het succes van de schilder legde het echtpaar geen windeieren, tot grote jaloezie van anderen. Zo zag Rembrandt zich in 1638 genoodzaakt een klacht in te dienen tegen Albertus van Loo en diens zuster Mayke – beide familieleden van Saskia’s voormalige voogd Gerrit van Loo – omdat zij boosaardige laster geuit zouden hebben.
Zo beschuldigde het tweetal Saskia ervan dat zij ‘met pronken ende praelen haer ouders erffenisse hadde verquist’. Rembrandt verweerde zich tegen deze aantijging door te stellen dat hij en zijn vrouw hun uitgaven konden betalen doordat ze ‘rijckelijk endde ex superabundanti [bovengemiddeld]’ sijn boegoediget’. De rechter stelde hem overigens niet in het gelijk, zijn aanklacht werd afgewezen.
Titus van Rijn
In 1641 bereikte het geluk van Rembrandt en Saskia een hoogtepunt. Nadat zij eerder nog twee kinderen op jonge leeftijd hadden verloren, kreeg het echtpaar dat jaar namelijk een zoon, Titus, die zijn jeugd wel zou overleven. Heel lang zou deze gelukkige periode echter niet duren, want vlak na de bevalling ging Saskia zelf hard achteruit. Ze bleek te lijden aan tuberculose en was al snel aan bed gekluisterd. Saskia Uylenburgh overleed een jaar later op 14 juni 1642, twee maanden voor haar dertigste verjaardag.
Update: Restaurateur Martin Bijl en Ernst van de Wetering, hoofd van het Rembrandt Research Project (RRP) zijn inmiddels tot de conclusie gekomen dat het gevonden portret van Saskia niet door Rembrandt zelf is gemaakt. Waarschijnlijk gaat het om het werk van één van zijn leerlingen.
