Sir Nicholas Winton: de Britse Oscar Schindler

Woensdag 1 juli 2015 is Engelsman Sir Nicholas Winton op 106-jarige leeftijd overleden. Hij stond bekend als de Britse Oscar Schindler. Tijdens zijn verblijf in Praag wist hij vlak voor de Tweede Wereldoorlog honderden Joodse kinderen op de trein naar Groot-Brittannië te zetten. De kinderen werden in pleeggezinnen geplaatst en ontsnapten op die manier aan de dood. In totaal heeft hij 669 kinderen gered.

Verhuizing & naamsverandering

Winton werd geboren in een gezin van Duitse Joden die twee jaar voor zijn geboorte naar Londen waren verhuisd. De oorspronkelijke familienaam was Wertheim, maar om de integratie in Engeland te bespoedigen, lieten zijn ouders hun achternaam veranderen in Winton. Ze bekeerden zich tot het christendom en Winton werd naar een Britse school gestuurd.

Effectenhandelaar in Londen

Op school kon hij echter niet aarden. Al vóór zijn eindexamen verliet hij de middelbare school en ging als vrijwilliger aan de slag voor de Midland Bank. Hierna vertrok hij naar Duitsland en ging aan de slag voor de Behrens Bank in Hamburg en de Wasserman Bank in Berlijn. In 1931 vertrok hij naar Frankrijk en werkte daar voor de Banque Nationale de Crédit in Parijs. Terug in Londen werd Winton een effectenhandelaar op de Beurs van Londen.

Anschluss & Kristalnacht

Nazi-Duitsland had door politieke druk uit te oefenen in maart 1939 Praag ingenomen. De situatie verslechterde daar en vele Joden probeerden het land te ontvluchten. Nadat van 9 op 10 november de Kristalnacht (ook in Praag) had plaatsgevonden werd de paniek nog groter.

‘Vakantie’ naar Praag

Vlak voor de kerst in 1938 wilde Winton op skivakantie naar Zwitserland gaan. Hij werd echter door zijn vriend Martin Blake overgehaald richting Praag te vertrekken: Martin was werkzaam in Praag en zag de Joden lijden door de Duitse overheersing die dreigde. Hij belde Winton op en vroeg of hij niet iets kon betekenen voor de Joden. Winton besloot te helpen. Hij bleef enkele maanden in Praag en hield daar in een hotel gesprekken met de ouders van Joodse kinderen. Hij wist vele ouders over te halen hun kind op de lijst te zetten voor transport naar Engeland.

Beurswerk & reddingswerk

Terug in Engeland bleef hij doorgaan met het helpen van Joodse kinderen. De Britste overheid had hem toegezegd dat kinderen onder de 17 jaar naar Engeland mochten vluchten mits ze in een pleeggezin werden opgenomen en een borg van vijftig pond betaalden voor hun eventuele terugreis. Overdag werkte Winton op de beurs, ’s avonds hield hij zich bezig met zijn reddingswerkzaamheden.

Veel werk, weinig mensen

Winston richtte los van de organisatie Operation Kindertransport (deze organisatie richtte zich namelijk niet op Tsjechië) een eigen hulporganisatie op. De organisatie heette The British Committee for Refugees from Czechoslovakia, Children’s Section en bestond uit hemzelf, zijn moeder, zijn secretaresse en een paar vrijwilligers. Winton moest geld bij elkaar sprokkelen voor de borgkosten en de reiskosten, ook moest hij een huis vinden voor ieder kind. Hij plaatste advertenties in de kranten, kerken en synagogen. Hij liet foto’s afdrukken van de kinderen om zo de pleeggezinnen te overtuigen een kind op te vangen.

De kindertransporten

Op 14 maart 1939 had hij zijn eerste succes. Het eerste transport van 15 kinderen verliet Praag per vliegtuig. Hierna organiseerde hij nog zeven transporten. Deze kinderen gingen per trein naar Hoek van Holland, vervolgens per boot over het kanaal en daarna weer per trein naar Londen. Op dit station wachtten de pleegouders de kinderen op.

Compleet transport vermist

De laatste lichting kinderen vertrok op 1 september 1939 naar Engeland, maar kwam niet op de eindbestemming aan. Hitler viel Polen binnen waardoor de grenzen dichtgingen. Hij zei hierover:

‘Een aantal uur na het vertrek verdween de trein. Van geen van de 250 kinderen is ooit nog iets gehoord. De 250 families stonden voor niets te wachten. Als de trein een dag eerder was vertrokken zou het gelukt zijn. Een vreselijk gevoel’.

Grote verrassing bij That’s Life

Na de oorlog vertelde Winton niemand over zijn heldendaden, zelfs zijn vrouw Grete niet. Hij werkte bij verschillende financiële bedrijven en zijn daden werden vergeten. Totdat in 1988 zijn vrouw Grete op zolder een plakboek vond met de lijsten van de kinderen. Tijdens het BBC televisieprogramma That’s Life kreeg Winton grote bekendheid. Met behulp van de oude adresgegevens konden veel kinderen die hij gered had worden achterhaald. Tijdens de televisieshow werd zijn plakboek getoond en stonden de overlevende kinderen op. Ze applaudisseerden voor Winston en tot zijn grote verbazing bleek dit bijna de hele zaal te zijn. Zie hier het hele fragment:

Onderscheidingen

Winton kreeg voor zijn verdiensten tijdens de Tweede Wereldoorlog verschillende onderscheidingen. Hij werd benoemd tot Ridder in de Orde van het Britse Rijk en Orde van de Witte Leeuw (de hoogste onderscheiding in Tsjechië).