Stasi, de geheime dienst van de DDR

De Stasi was de belangrijkste Oost-Duitse inlichtingen- en veiligheidsdienst tijdens de Koude Oorlog, en werd gezien als de effectiefste ter wereld. De Stasi was een geheime dienst en werd sterk beïnvloed door de KGB van de Sovjet-Unie.

Oprichting en doelen van de Stasi

Na de oprichting van de DDR in Oost-Duitsland, werd op 8 februari 1950 de Stasi opgericht, voluit het Ministerium für Staatssicherheit, als onderdeel van de SED, de machtigste politieke partij van de DDR. Het officiële doel van de Stasi was het beschermen van de menselijke waardigheid, de vrijheid van de mens en de mensenrechten onder toezicht van de socialistische staat. De dienst bespioneerde voornamelijk de eigen bevolking, die in de gaten werden gehouden of zij zich wel politiek correct gedroegen. Dit om te voorkomen dat er vanuit de bevolking opstand of tegenstand kwam.

Erich Mielke en de Stasi

In 1957 werd Erich Mielke minister van Staatsveiligheid, en daarmee het hoofd van de Stasi. Onder zijn leiding werd de geheime dienst de effectieve organisatie waar het tegenwoordig om bekend staat. De Stasi infiltreerde op alle fronten van de samenleving in Oost-Duitsland. Hiervoor werden er enorm veel burgerinformanten gebruikt, naar schatting was één op de 50 inwoners van de DDR Inoffizielle Mitarbeiter van de Stasi.

‘Onofficiële medewerkers’ van de Stasi

De ongeveer tweehonderdduizend burgerinformanten die samenwerkten met de Stasi stonden bekend als Inoffizieller mitarbeiter, ‘onofficiële medewerkers’. De meeste van hen hielden zich bezig met het verzamelen en van informatie over personen, die vervolgens werd doorgegeven aan de hogere rangen van de Stasi. 

Infiltratie in Oost-Duitsland

Dankzij dit enorme aantal onofficiële medewerkers kon de STasi tot in de haarvaten van de Oost-Duitse samenleving infiltreren. Iedereen kon een informant zijn. Om mensen in de gaten te houden, probeerde de Stasi altijd Inoffizieller mitarbeiter in de directe omgeving van de gevolgde persoon in te zetten. Daarbij werd niet geschroomd om familieleden en zelfs echtelieden tegen elkaar in te zetten. Door deze geheime spionage, waarbij iedereen zoals de buurman, een vriendin of je oom een informant kon zijn, leefde de bevolking van de DDR in angst en wantrouwen. Via dit netwerk van onofficiële medewerkers werden namelijk veel politieke tegenstanders van de DDR in diskrediet gebracht. Mensen die een gevaar voor het communistische regime konden zijn, werden via dit netwerk in het geheim opgepakt, gemarteld en soms zelfs geëxecuteerd.

Infiltratie in West-Duitsland

Naast binnenlandse spionage richtte de Stasi zich ook op spionage in West-Duitsland. Het bekendste voorbeeld hiervan is het Guillaume Schandaal. Günter Guillaume was een ex-nazi, die in opdracht van de Stasi naar West-Duitsland verhuisde. Hier werkte hij zich op tot rechterhand van de toenmalige West-Duitse Bondskanselier Willy Brandt. In deze positie speelde hij enorm veel belangrijke informatie door naar de Stasi. Toen in 1974 deze affaire aan het licht kwam, werd Guillaume gearresteerd. Ook was het de aanleiding voor het aftreden van Brandt.

Einde van de Stasi

Na de val van de Sovjet Unie en de Berlijnse muur in 1989 werd de Stasi opgeheven. Dit gebeurde in 1990. Enkele medewerkers hebben delen van archieven van de Stasi vernietigd, maar het grootste deel is bewaard gebleven. Zodoende is bijvoorbeeld niet helemaal duidelijk hoe groot het netwerk van onofficiële medewerkers precies was. Deze archieven, waarin van bijna elke DDR burger een document was bijgehouden, werden opengesteld in 1992. Dat leverde enkele jaren na de val van de Muur nog persoonlijke drama's op, bijvoorbeeld omdat duidelijk werd dat vrienden en echtelieden elkaar voor de Stasi hadden bespioneerd. Erich Mielke was tot november 1989 het hoofd van de Stasi geweest. Hij werd gearresteerd en moest vanaf 1993 zes jaar de gevangenis in. In 2000 is hij overleden.