Tante Ju: het geliefde toestel van de Luftwaffe
Op zaterdag 4 augustus 2018 kwamen 20 mensen om het leven bij een vliegtuigcrash in Zwitserland. Ze waren op een bezichtigingstour in een oud propellervliegtuig. Om precies te zijn betrof het hier een Junkers Ju-52, die al sinds 1939 in gebruik was. Misschien wekt het verbazing dat mensen zich vandaag de dag nog in zo’n gedateerde machine wagen. De geschiedenis van de Ju-52 biedt hier een mogelijke verklaring voor. Voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit type vliegtuig namelijk een van de belangrijkste toestellen van de Duitse Luftwaffe. De Ju-52 stond bekend om haar betrouwbaarheid en was daarom zeer geliefd onder de bemanningen.
Junkers
Begin jaren ’30 ontwierp de Duitse vliegtuigfabrikant Junkers de Ju-52 als vrachtvliegtuig. Duitslands nationale luchtvaartdienst Lufthansa had opdracht gegeven om een nieuw transportvliegtuig te ontwikkelen. De ontwerpers van Junkers gaven de Ju-52 een zogeheten ‘dubbele vleugel’. Dankzij deze speciale vleugelgeometrie kon het toestel op korte start- en landingsbanen opstijgen en landen. Hierdoor was het toestel voor veel bestemmingen geschikt. De basis van aluminium staven maakte het toestel daarnaast robuust en stabiel.
Verdrag van Versailles
Al in de vroegste fase raakte de Duitse legerleiding betrokken bij de ontwikkeling van de Ju-52. Het Verdrag van Versailles verbood Duitsland namelijk een militaire luchtmacht op te richten. De legerleiding omzeilde dit verbod echter door de ontwikkeling van civiele vliegtuigen te ondersteunen. Deze toestellen zouden zo worden ontworpen, dat ze in geval van oorlog snel tot militaire toestellen konden worden omgebouwd. Op aandringen van de militaire adviseurs werden er drie motoren in de Ju-52 geplaatst. Mocht een van de motoren uitvallen, dan kon het toestel door de andere twee toch nog in de lucht worden gehouden.
Ju-52 in gebruik genomen
In 1932 maakte de driemotorige Ju-52 zijn eerste vlucht. Internationaal viel het toestel al snel op door haar goede prestaties. Ondanks deze aandacht bleef de interesse voor dit type vliegtuig in eerste instantie beperkt. In 1933 had de Lufthansa slechts 13 Ju-52s in gebruik. De machtsovername van de Nazipartij in datzelfde jaar veranderde dit echter. Adolf Hitler trad het Verdrag van Versailles namelijk steeds openlijker met de voeten en bouwde een nieuwe sterke Duitse strijdmacht op. In 1935 richtte hij als onderdeel hiervan de Luftwaffe op, Duitslands nieuwe militaire luchtmacht. De Luftwaffe zag al snel het potentieel in van de Ju-52 en begon het toestel op grote schaal te bestellen. Ze was echter niet van plan om het alleen voor transportdoeleinden te gebruiken. De Luftwaffe liet mitrailleurs en bommenruimtes toevoegen, om de Ju-52 als bommenwerper in te zetten. Tussen 1934 en 1937 bouwde Junkers meer dan 1.000 van deze gemilitariseerde toestellen.
Getest in de Spaanse Burgeroorlog
De Spaanse Burgeroorlog bood de ideale kans voor de Luftwaffe om haar nieuwe toestellen uit te testen. Hitler steunde de Spaanse nationalisten en stuurde tanks en vliegtuigen om hen aan de overwinning te helpen. De Ju-52 werd hierbij ingezet voor transporten en bombardementen. Hun meest beruchte actie was ongetwijfeld het bombardement op de Baskische stad Guernica, dat Pablo Picasso vereeuwigde in zijn gelijknamige schilderij.
Ondanks deze ‘successen’, bleek er al snel een belangrijk nadeel aan de Ju-52 te zitten. Het toestel had namelijk een relatief lage topsnelheid, waardoor het kwetsbaar was voor vijandelijke jachtvliegtuigen en luchtafweergeschut. Vanaf 1937 werd de Ju-52 daarom geleidelijk overvleugeld door snellere bommenwerpers, zoals de Dornier do-17 en de Heinkel He-111. Na de overwinning van de Spaanse nationalisten in 1939, besloot de Luftwaffe daarom om het toestel voornamelijk voor transportfuncties te gebruiken.
Tante Ju
Als transportvliegtuig was de Ju-52 zeer geliefd onder de Duitse militairen. Het toestel gold als stabiel en betrouwbaar, met een relatief kleine kans op ongelukken. Daarom kreeg de Ju-52 de liefkozende bijnaam ‘Tante Ju.’ Ze nam de overgrote meerderheid van het transport van de Luftwaffe voor haar rekening. Tante Ju bracht voorraden naar noodlijdende troepen tijdens onder andere de Slag om Stalingrad en evacueerde gewonde soldaten. Vandaar dat het toestel een belangrijke levenslijn voor het Duitse leger vormde.
Verassingsaanval bij Den Haag
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg Tante Ju nog een belangrijke extra functie, namelijk het vervoeren van luchtlandingstroepen. Deze nieuwe vorm van oorlogsvoeren werd voor het eerst ingezet bij de invasie van Nederland. Op 10 mei 1940 voerden Duitse parachutisten bij Den Haag een verassingsaanval uit. Hier wreekte de trage snelheid van de Ju-52 zich echter. De kwetsbare toestellen waren een gemakkelijk doelwit voor de Nederlandse verdedigers. Meer dan 120 toestellen gingen verloren bij deze mislukte operatie en nog eens 47 werden zwaar beschadigd.
Transportvliegtuig
Ook bij de Duitse luchtlandingsaanval op Kreta in 1941 leden de transportvliegtuigen zware verliezen. Daarom besloot Hitler om geen grootschalige luchtlandingsoperaties meer te lanceren. Tante Ju werd nu nog uitsluitend voor transportfuncties gebruikt. Deze rol vervulde ze uitstekend. De productie van het toestel ging dan ook tijdens de hele oorlog door. Uiteindelijk produceerde Junkers 4.845 toestellen tussen 1933 en 1945. Hiervan zijn er vandaag de dag nog maar enkele overgebleven. Deze zijn echter zo robuust, dat ze na tachtig jaar nog steeds kunnen worden gebruikt.
Bronnen:
afbeeldingen:
- Foto: Hajotthu [GFDL or CC-BY-SA-3.0], from Wikimedia Commons
- Foto: Nationaal Archief (Bestanddeelnummer 917-7045) [CC BY-SA 3.0 nl], via Wikimedia Commons
