Napoleon kroont zichzelf tot keizer

Op zondag 2 december 1804 kroonde Napoleon Bonaparte zichzelf tot keizer der Fransen in de kathedraal Notre-Dame in Parijs. Hij deed dit in de aanwezigheid van paus Pius VII maar liet zich niet door de paus kronen maar deed dit zelf. Dat hij zichzelf kroonde moest symboliseren dat hij nog machtiger was dan de leider van het Vaticaan.

Nadat de Franse Revolutie begonnen was in 1789 kwam in 1795 het zogenaamde Directoire aan de macht in Frankrijk. Dit was een vijfkoppig, gekozen bestuur dat het land regeerde. Na een aantal oorlogen die voor Frankrijk niet goed waren afgelopen, waaronder de Tweede Coalitieoorlog, ontstond er in 1799 onrust binnen het Directoire. Een van de vijf leden van het bestuur wilde een staatsgreep plegen maar zocht nog een populaire militaire leider die dit zou ondersteunen. Dat werd de populaire Napoleon.

Eerste consul

Na de staatsgreep door Napoleon werd het Franse Consulaat uitgeroepen. Het lid van het Directoire die samen met Napoleon de staatsgreep in gang had gezet, Emmanuel Joseph Sieyes, had voor zichzelf in gedachten dat hij de eerste consul zou worden. Napoleon dacht hier echter anders over en wilde de macht naar zichzelf toetrekken. Gesteund door zijn enorme populariteit lukte het Napoleon dan ook en hij werd eerste consul en kreeg een tweede en derde consul als een soort adviseurs achter hem. Dit betekende voor de militair leider dat hij dictatoriale bevoegdheden kreeg en dat hij aan niemand verantwoording af hoefde te leggen.

Napoleon werd in eerste instantie, een maand na de staatsgreep in 1799, benoemd als eerste consul voor een periode van tien jaar. Omdat Napoleon feitelijk alle macht had en ontzettend populair was onder de bevolking, lukte het hem om in 1802 zichzelf voor het leven te benoemen als eerste consul. Maar deze titel stond volgens Napoleon toch niet in verhouding met de bevoegdheden die hij inmiddels had verworven op opgeëist. Dat moest veranderen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Keizer Napoleon

Op 18 mei 1804 riep de senaat, die door Napoleon zelf benoemd was, hem uit tot keizer van Frankrijk. Hiermee was zijn titel als keizer een feit. Alleen de officiële kroning moest nog plaatsvinden. Om zijn verandering in status extra kracht bij te laten zetten liet de toekomstig keizer een volksraadpleging doen. Hij manipuleerde voor de zekerheid wel de resultaten, die op 6 november 1804 werden bekend gemaakt. 3,6 miljoen mensen stemden voor zijn kroning tot keizer, 2569 stemden tegen. Inmiddels waren de voorbereidingen voor de plechtigheid van de kroning al maanden aan de gang. Hij liep hierbij wel tegen een aantal problemen aan.

Franse monarchen hadden in het verleden geregeerd met de bewering dat zij volgens god gekozen waren. Deze symboliek was ook voor Napoleon belangrijk en wilde om die reden dat de paus bij de kroning aanwezig was. Maar Paus Pius VII was in eerste instantie niet zo enthousiast om bij de ceremonie aanwezig te zijn. De kerkelijke invloed was tijdens de Franse Revolutie namelijk sterk afgenomen. Bovendien weigerde Napoleon het Christendom als staatsgodsdienst in te. Na onderhandelingen met de paus, via Napoleons oom kardinaal Joseph Fesch, zou deze toch aanwezig zijn. Een succes voor de keizer, maar niet iedereen liet zich door de keizerlijke gezanten overtuigen.

De moeder van Napoleon, Letizia, weigerde aanwezig te zijn bij de ceremonie. Zij was vertrokken uit Parijs en verbleef bij haar andere zoon Lucien, die in Rome verbleef. Deze broer van Napoleon, was door de keizer in spé verbannen omdat hij tegen de wil van de toekomstige keizer getrouwd was. Letizia was ook tegen de titel die haar zoon voor haar in het verschiet had gesteld; Madame Mère. Napoleon zou er ondanks haar afwezigheid wel op aansturen dat schilder Jacques-Louis David hen op het schilderij van de kroning zou weergeven.

De kroningsceremonie

In de vroege ochtend van 2 december was het zover. Een kleine zeven maanden nadat de senaat Napoleon tot keizer had benoemd, vertrokken de senatoren om 7.00 uur ’s ochtends richting de Notre-Dame in Parijs. In de uren hierna volgden onder meer het corps diplomatique, met leiders van grote landen waaronder de Amerikaanse president James Monroe. Al ontbraken vertegenwoordigers uit Groot-Brittannië, Rusland en Oostenrijk. Hierna volgde de paus en een groot aantal kardinalen. Als laatste vertrokken Napoleon en zijn vrouw Josephine vanuit het Tuilerieënpaleis richting de Notre-Dame onder begeleiding van ruim 80.000 soldaten.

Om 10.00 uur vertrokken Napoleon en Josephine richting de Notre Dame, een rit van zo’n twee kilometer, die normaliter niet lang zou duren. Maar door de enorme menigte die zich rond de stoet had begeven duurde het tot 11.45 uur voordat het keizerlijke gevolg de Notre-Dame binnen kond gaan. De aanwezige mensen, waarvan sommigen inmiddels al uren zaten te wachten, hadden het koud en waren hongerig. Maar de ceremonie kon nu beginnen en paus Pius VII startte de mis.

Napoleon en Josephine droegen beide een ontzettend zware kroningsmantel waardoor zij moeite hadden de trappen in de kathedraal te bestijgen. Josephine kreeg hierbij hulp van de zussen van haar man maar Napoleon moest het zelf doen. Het lukte beide wel om ongeschonden de trap op te komen.Dekroning begon daarna met de zalving van het hoofd, de handen en armen door de paus bij zowel Napoleon als Josephine. Hierna kroonde Napoleon zichzelf meteen tot keizer door zichzelf een speciaal voor hem vervaardigde kroon op te zetten: ‘de kroon van Karel de Grote’, zoals de keizer zijn nieuwe hoofddeksel noemde. Dat Napoleon zichzelf kroonde was overigens uitvoerig besproken met de paus, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt. Nadat Napoleon ook Josephine gekroond had bestegen zij samen de troon.

Na de kroning

Na de ceremonie legden leden van onder andere de senaat de keizerlijke eed af. Rond 15.00 uur reden de kersverse keizer en zijn gemalin richting het Tuilerieënpaleis waar zij woonden. Door de enorme mensenmassa kwamen zij daar pas in het donker aan. Vervolgens zou Napoleon samen met zijn vrouw gedineerd hebben. Op de dag van de kroning zouden in Parijs zo’n twee miljoen mensen aanwezig zijn geweest. De totale kosten kwamen neer op een slordige 8,5 miljoen frank en werden betaald uit de staatskas. Een bedrag dat Napoleon waarschijnlijk graag aan zijn eigen kroning besteedde. Hij was zo gehecht aan zijn titel dat hij erop stond deze te behouden, zelfs na zijn troonafstand en verbanning naar Sint-Helena.