De SS Berlin: de grootse Nederlandse scheepsramp
In 1907 werd de SS Berlin bij Hoek van Holland door een storm op de noorderpier gestuwd. Het schip met 144 opvarenden brak doormidden, waarbij 128 personen het leven lieten. Voor de overlevenden zou het dagen in ijskoude sneeuwstormen duren voordat ze eindelijk gered werden. De ramp met de ‘Hollandse Titanic’ ging de geschiedenis in als de grootste Nederlandse scheepsramp van de twintigste eeuw.
De SS Berlin was een stoomboot van bijna honderd meter lang die als veerboot tussen het Engelse Harwich en Hoek van Holland op en neer voer. Het schip was in 1894 gebouwd en eigendom van de Great Eastern Railway.
In de nacht van 20 op 21 februari 1907 was de SS Berlin onderweg naar Nederland met aan boord zo’n 143 personen en een lading post. De opvarenden vormden een internationaal gezelschap en bestond voornamelijk welgestelde mensen, zoals zakenlieden en fabrikanten, maar ook kinderen maakten de oversteek. De bemanning kwam uit Engeland en kapitein Precious was een rot in het vak en goed bekend met de SS Berlin.
Zware storm
Maar onderweg voer de SS Berlin een zware noordnoordwestelijke storm in. Bij de kust bij Hoek van Holland, toen kapitein Precious de Nieuwe Waterweg in wilde sturen, kwam het schip in de problemen. Door de golven en grondzeeën had kapitein Precious moeite om de SS Berlin op koers te houden. In het pikkedonker van de nacht moest het schip aansturen op een ‘lichtlijn’, twee vaste lichten op de wal die boven elkaar moesten blijven. Maar door de sterke stroming week het schip steeds verder af van die lichtlijn. De bemanning probeerde het schip uit alle macht op koers te houden, maar de golfslag was te heftig. Door de grote golven die van achteren kwamen, beukten de achtersteven van het schip aan de kant, waardoor het niet lukte om het schip op koers te houden. De SS Berlin werd met alle opvarenden op de kop van de pier af gedreven. Het schip raakte het havenhoofd midscheeps. Door de klap viel kapitein Precious vanaf de brug in het ijskoude, kolkende water. Ook een aantal bemanningsleden en passagiers sloegen overboord. De opvarenden die zich nog konden vastklampen waren nu op zichzelf aangewezen.
Niet te redden
De achtergebleven passagiers konden geen kant op. Ooggetuigen op de wal hoorden de angstkreten van de mensen op de SS Berlin boven het gebulder van de golven uit. IJskoude golven overspoelden het dek van het schip dat kraakte op de keien van het havenhoofd. De snijdende wind raasde over de verkleumde mensen op het dek, dat overspoeld werd met zeewater en sneeuw. Binnen twintig minuten voer de reddingsboot President van Heel naar de SS Berlin toe, maar kon niet dichtbij genoeg komen. De sterke stroming en wind waren te gevaarlijk. Ze ging zo dichtbij mogelijk voor anker en er werd geprobeerd om een lijn naar de Berlin over te schieten. Maar de ankertros van de reddingboot brak en de redders moesten terug naar de haven om een nieuw anker te halen.
Na anderhalf uur in de beukende golven begaf de SS Berlin het en ze brak in tweeën. Op dat moment stonden de meeste passagiers op het voorschip, omdat dat het hoogst boven het water uitstak en het veiligst leek. Dit bleek echter de verkeerde keuze. Toen het schip brak, dook het voorschip de golven in, waarmee er zo’n 100 mensen de diepte ingesleurd werden. Degenen die te water raakten en niet direct verdronken, werden keer op keer door de sterke golven op de rotsen van de pier gesmeten. Bij het bezwijken van het schip voer de reddingsboot direct terug, maar het was te laat. Er kon slechts één persoon levend uit het water worden gered.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Nieuwe reddingspoging
Op het achterschip bleef een aantal overlevenden achter, maar deze waren nog steeds moeilijk te bereiken. Ze moesten de nacht aan boord blijven en zien te overleven. Sommigen stierven aan onderkoeling, anderen sloegen door de golven overboord. Prins Hendrik, die zelfs eens een broer was verloren aan een scheepsramp, kwam persoonlijk naar de rampplek toe om mentale steun te geven. Pas de volgende dag, de 22e, was de wind net voldoende gaan liggen voor een nieuwe reddingspoging. Twee grote reddingsboten gingen evenredig aan elkaar met de pier tussen hen in voor anker. Door dit ‘lij maken’ werd het water tussen de schepen en het wrak van de SS Berlin rustiger. Daardoor wist een jol nu de pier te bereiken. Een aantal loods-leerlingen stapte uit en liep voetje voor voetje in een zware sneeuwstorm naar het achterschip van de SS Berlin. Ze bevestigden een touw tussen een paal aan de pier en een tros van het schip. Via dit touw konden er zo’n 10 mensen vanaf de SS Berlin naar beneden op de pier klimmen. Met een reddingsboot bereikten ze eindelijk de kust. Van prins Hendrik, die met de reddingsactie mee was, wordt gezegd dat hij zijn uniformjasje had uitgetrokken en om de schouders van een overlevende had geslagen.
Maar nog niet alle overlevenden waren gered. Er waren nog drie vrouwen achtergebleven op de SS Berlin. Ze durfden het niet aan om via het touw af te dalen. Ondertussen werd het vloed en de reddingsboten moesten opnieuw terugkeren. De vrouwen, waarvan er één het levenloze lichaam van haar dochter op schoot hield, moesten nog tot de volgende dag wachten voordat ook zij werden bevrijd. Zij hebben 72 uur in doodsangsten op het scheepswrak vastgezeten. In totaal hebben 128 mensen de schipbreuk niet overleefd.
Ramptoerisme
Vlak na de schipbreuk en toen er nog mensen aan boord vochten voor hun leven, kwam het ramptoerisme in haar slechtste vorm al op gang. Onder de ramptoeristen heerste een kermissfeer. In de trein ernaartoe werd er gestampt en gezongen en op het strand werden aangespoelde wrakstukken en eigendommen bekeken. Zo nu en dan holden er tientallen toeristen naar een donkere figuur op het zand, om een aangespoeld lichaam van dichtbij te bekijken. Later kon men voor een aanzienlijk bedrag met een boot het wrak bezoeken of op het strand een verrekijker huren.
Maar de scheepsramp heeft ook iets positiefs voortgebracht. Zo werd er de Schepenwet in werking gesteld, waardoor alle scheepsongevallen voortaan door de overheid werden onderzocht. Ook werd de Staatscommissie voor het reddingswezen op de Nederlandsche kust opgericht, met prins Hendrik als voorzitter.
