HMS Cossack, een van de schepen waar Unsinkable Sam levend vanaf kwam

Unsinkable Sam: de kat die drie schipbreuken overleefde tijdens WOII

Katten staan niet zo bekend om hun liefde voor water. Toch is het al sinds de oude Egyptenaren gebruikelijk om katten mee aan boord van een schip te nemen. En dat scheepskatten best ‘zeebenen’ kunnen krijgen, bleek tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen een kat aan boord van een Brits marineschip uitgroeide tot een ware zeeheld.

Katten werden al vroeg meegenomen op schepen als bestrijding van muizen en ratten aan boord. Daarnaast dienden de katten als gezelschap voor het personeel aan boord van het schip, die vaak lang van huis waren. En niet alleen in de oudheid of de middeleeuwen gingen katten aan boord. Ondanks alle technische vooruitgang, was er in de twintigste eeuw nog altijd behoefte aan ongediertebestrijding én gezelschap aan boord, en dus kozen heel wat katten het ruime sop. Ook tijdens de Wereldoorlogen, waar de scheepskatten aan dezelfde gevaren blootstonden als hun menselijke medebemanningsleden. Dat blijkt uit het verhaal van Unsinkable Sam. Een scheepskat die tijdens de oorlog maar liefst drie keer schipbreuk leed en een ware heldenstatus kreeg

Oorlogsschip Bismarck

Het eerste marineschip waar Unsinkable Sam, die toen een nog onbekende naam had, aan boord ging was de Bismarck. Het schip werd door de Duitse Kriegsmarine van naar het noorden van de Atlantische Oceaan gestuurd om daar konvooien tussen de VS, Canada en Europa te saboteren. Aan boord van de Bismarck waren zo’n 2.200 bemanningsleden en de zwart-witte kat.

Als Duits bemanningslid was de kat betrokken bij een van de eerste grote nederlagen van de Royal Navy, toen de Bismarck het Britse vlaggenschip HMS Hood tot zinken bracht. Daarna openden de Britten een furieuze jacht op het Duitse slagschip. Tijdens een driedaagse strijd tussen de Bismarck en schepen van de Royal Navy in mei 1941 de Bismarck, met Unsinkable Sam nog aan boord getorpedeerd door de Britten. Slechts 114 leden van de bemanning overleefden de strijd, én Unsinkable Sam. De kat zou zijn toevlucht hebben gezocht op een stuk drijvend hout toen de bemanning van de HMS Cossack, een Brits marineschip, de overlevenden van de Bismarck probeerden te redden.

Oscar

De kat werd aan boord genomen van de HMS Cossack en kreeg daar de naam Oscar. Oscar betekent in het Internationaal Seinboek ‘Man Overboord’ en dat is waarschijnlijk hoe de kat aan zijn naam kwam. Al werd de naam van de kat ook wel als Oskar geschreven vanwege zijn Duitse komaf. De zwart-witte kat maakte een vloeiende overstap naar de vijand groeide uit tot de mascotte van de van de HMS Cossack. Maar de rust was van korte duur: een aantal maanden nadat de Bismarck gezonken was kwam Oscar alweer in de problemen op zee.

Een van de belangrijkste taken van de HMS Cossack het escorteren van konvooien over de Middellandse Zee en het noorden van de Atlantische Oceaan. Tijdens die escortes moest het marineschip onbewapende koopvaardijschepen beschermen tegen vijandelijke duikboten. Maar zo’n vijf maanden nadat Oscar aan boord was gekomen, werd het schip geraakt door een torpedo van een Duitse onderzeeër. Bij de explosie kwamen 159 bemanningsleden kwamen om het leven en het schip raakte zwaar beschadigd. De bemanning stapte over op een ander schip en probeerde de HMS Cossack naar de haven van Gibraltar te slepen, maar dat mislukte en het schip zonk uiteindelijk. Opnieuw had Oscar de ramp overleefd. Terwijl de sleeplijnen werden losgegooid en de Cossack begon te zinken, wist Oscar ongeschonden het schip te verlaten door zich aan een plank vast te klampen. De kat werd opgepikt en samen met de bemanning van de HMS Cossack aan boord gebracht van het vliegdekschip Ark Royal, toevalligerwijs een van de schepen die betrokken waren bij het tot zinken brengen van de Bismarck. De bemanning van de Ark Royal bracht de kat veilig aan land bij de Britse marinebasis in Gibraltar.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Unsinkable Sam

Eenmaal aan land kreeg de kat, die inmiddels twee keer aan de dood was ontsnapt, de bijnaam ‘Unsinkable Sam’ van Britse officieren. Maar lang genieten van de rust op het vasteland zat er niet in voor de kat. Hij ging voor zijn laatste avontuur aan boord van de HMS Ark Royal. Dit schip had net als de kat een de reputatie als geluksvogel. De Ark Royal zou ook al meerdere keren net niet tot zinken zijn gebracht.

Maar de onzinkbare reputatie bleek niet te kloppen, althans, niet voor de Ark Royal. Een krappe maand na het zinken van de HMS Cossack werd ook de Ark Royal getroffen door een torpedo van een Duitse U-boot. Het schip zonk langzaam. Langzaam genoeg om alle mensen veilig van boord te krijgen, ‘slechts’ één opvarende kwam om door de explosie. Maar Unsinkable Sam bleef achter, terwijl het schip langzaam kapseisde. Desondanks overleefde de kat. Wederom door zich aan een stuk wrakhout vast te klampen. Ditmaal werd de kat gered door een ander schip van de Britse Royal Navy, de HMS Legion, waarvan de bemanning noteerde dat de kat ‘boos, maar tamelijk ongeschonden’ was. Deze schipbreuk betekende eindelijk het einde van Unsinkable Sams zeegaande carrière. De Britse marine ontsloeg de kat niet, maar bepaalde dat de kat na drie scheepsbreuken toe was aan een functie elders.

Laatste jaren

Eenmaal aan land ging Unsinkable Sam in het huis wonen van de gouverneur van Gibraltar. Hier moest de kat voorkomen dat er overlast was van ratten en muizen, iets waar Sam al ervaring mee had opgedaan op zee. Tot het einde van de oorlog zou Sam hier verblijven. Na de oorlog vertrok de kat weer richting het Verenigd Koninkrijk. Hij werd geadopteerd door een man uit Belfast die in een zeemanshuis woonde genaamd ‘Home of Sailors’. Hier zou de Sam verblijven tot zijn dood in 1955.

Unsinkable Sam: mythe of werkelijkheid?

Door sommige historici wordt er getwijfeld aan het waarheidsgehalte van het verhaal van Unsinkable Sam. Vooral het overleven van de eerste scheepsramp, de Bismarck, leidde tot veel twijfels. Het redden van de bemanning zou onder erbarmelijke omstandigheden gebeurd zijn en daarom wordt er getwijfeld of het redden van een kat prioriteit zou hebben gehad. Daarnaast zijn er meerdere portretten van katten die Unsinkable Sam zouden moeten voorstellen. Veel van deze portretten lijken op elkaar en daardoor is niet vast te stellen of het hier om één en dezelfde kat gaat. Een van deze portretten is te zien in het National Maritime Museum in Greenwich waar het verhaal nog altijd verteld wordt; de Royal Navy is nog altijd trots op haar bemanningslid met negen levens.