Genetische code Zwarte Dood gekraakt
Wetenschappers hebben voor het eerst de genetische samenstelling ontdekt van de ziekteverwekker die de Pest veroorzaakte. De informatie werd gevonden in het DNA materiaal van Middeleeuwse slachtoffers van de ziekte, die in Londen lagen begraven. De builenpest, beter bekend als de Zwarte Dood, eiste in de veertiende eeuw het leven van meer dan 50 miljoen Europeanen.
De eerste uitbraak van de Zwarte Dood in Europa vond plaats in de veertiende eeuw na Christus. Ratten op handelsschepen vanuit Centraal-Azië brachten de ziekte waarschijnlijk in 1347 mee naar de havens van Zuid-Italië. Van daar uit verspreidde de Pest zich vervolgens razendsnel over de rest van Europa. In 1348 werden Frankrijk, Portugal, Spanje en Engeland besmet en in de jaren daarop trok de ziekte door Duitsland en Scandinavië. In 1351, slechts vier jaar na de eerste uitbraak in Italië, had de ziekte West-Rusland al bereikt.
Massale sterfte door de pest
Mensen die besmet waren met de ziekte kregen binnen enkele dagen last van rillerigheid, koorts, hoofdpijn en epileptische aanvallen. Daarnaast verschenen er over het gehele lichaam grote builen, die vaak begonnen te etteren. De meeste slachtoffers bezweken binnen de eerste vier dagen. Geschat wordt dat in heel Europa als een gevolg van de ziekte tussen de 25 en 50 miljoen mensen omkwamen, ruim een derde van de totale bevolking. De epidemie had een volledige ontwrichting van de Europese samenleving tot gevolg. Meer over de gevolgen van de Pest lees je hier.
Jodenvervolgingen
Ook voor de Katholieke Kerk had de Zwarte Dood zeer nadelige gevolgen. Veel mensen zagen de epidemie als een straf van God en geloofden niet meer in de oplossingen van de Kerk. Sommigen namen hun toevlucht tot extremere vormen van religie, zoals de Flagellanten. Zij zongen klaagliederen en geselden zichzelf met een zweep als boetedoening voor hun zonden. Anderen namen juist compleet afstand van religie en richtten zich op het ‘leven bij de dag’. Opmerkelijk genoeg lag het aantal Joodse slachtoffers van de Pest veel lager dan het aantal Christelijke doden. Vermoedelijk kwam dit door de Joodse geloofsregels, die sterk de nadruk legden op het belang van hygiëne. Verscheidene Christenen zagen het lage sterftecijfer echter als bewijs van het feit dat de Joden schuldig waren aan Zwarte Dood. Volgens hen was de massale sterfte in Europa niet het gevolg van een ziekte, maar van de vergiftiging van de waterputten. Massale vervolging was het gevolg en in totaal werden er in Europa meer dan 200 Joodse gemeenschappen verjaagd of uitgeroeid.
Einde van de plaag
In de loop van de veertiende eeuw nam de hevigheid van de epidemie steeds verder af. Quarantaine van de zieken, betere hygiëne in de steden en het feit dat steeds meer mensen immuun werden voor de ziekte zorgde voor een sterke daling in het aantal slachtoffers. Toch zou het nog tot 1897 duren voordat er een definitieve oplossing voor de builenpest werd gevonden. In dat jaar ontdekte de Russische dokter Waldemar Haffkine namelijk het eerste werkende vaccin tegen de ziekte. Inmiddels hebben wetenschappers dus ook de genetische code van de Zwarte Dood ontrafeld. Dit gebeurde met behulp van DNA-materiaal, dat gevonden werd in de gebitten van Middeleeuwse slachtoffers van de ziekte. Volgens de onderzoekers blijkt hieruit dat de bacterie die de ziekte veroorzaakte, de Yersinia pestis, dezelfde genetische samenstelling heeft als de huidige varianten van de pest. Dit zou betekenen dat de latere pestepidemieën uit de zeventiende en negentiende eeuw, die in Azië en Amerika nog eens tientallen miljoenen mensen het leven kostte, afkomstig waren van dezelfde bacterie als de Zwarte Dood.
