Dag van nationale rouw in de Nederlandse geschiedenis
Naar aanleiding van de busramp in Zwitserland heeft de Belgische premier Elio Di Rupo vandaag uitgeroepen tot een dag van nationale rouw in België. Om deze reden zullen in België alle vlaggen halfstok hangen en wordt er om 11.00 in het hele land een minuut stilte in acht genomen. In Nederland vond de laatste dag van nationale rouw plaats in 1962 na het overlijden van koningin Wilhelmina.
Een dag van nationale rouw is een dag waarop de bevolking van een land stilstaat bij een bepaalde gebeurtenis, meestal een ramp of het overlijden van een belangrijk persoon. Zo is het in de Verenigde Staten gebruikelijk om de dag van de begrafenis van een oud-president uit te roepen tot een officiële rouwdag. Na het overlijden van Mao Zedong werd er in China in 1976 zelfs een week van nationale rouw afgekondigd.
Willem III
Eén van de oudst bekende gevallen van een dag van nationale rouw in Nederland was de uitvaart van koning Willem III op 4 december 1890. Overal in het land waren scholen en publieke kantoren gesloten en werden rouwplechtigheden gehouden. Zelfs in de overzeese gebiedsdelen werd het overlijden van de koning herdacht. Zo besloot het bestuur van Curaçao ‘ten blijke van rouw en van eerbied voor den ontslapen Vorst’ op die dag alle handel stil te leggen. De volgende dag schreef de Curaçaosche Courant dan ook dat er “maatregelen getroffen [waren], waardoor een duidelijk blijk kan worden gegeven van den rouw, waarin de treurmare ‘De Koning is dood’ de natie gestort heeft.”
Koningshuis
Koningin Wilhelmina, ca 1942
Ook bij andere sterfgevallen in het koningshuis werd een dag van nationale rouw afgekondigd. In 1934 vond dit zelfs tweemaal plaats, namelijk met de begrafenis van koningin Emma op 27 maart en de uitvaart van prins Hendrik op 11 juli. De meest recente nationale rouwdag was in 1962 met het overlijden van koningin Wilhelmina. De Nederlandse ministerraad besloot dat op de dag van haar uitvaart alle vlaggen halfstok moesten hangen en dat alle overheidsgebouwen dicht zouden zijn. Daarnaast werden ook alle sportwedstrijden en bioscoop- en theatervoorstellingen afgelast en was het in openbare gelegenheden alleen toegestaan te luisteren naar Nederlandse radiozenders, die verplicht waren rustige muziek te draaien.
Rampen
Bij verscheidene rampen, waaronder de treinramp bij Harmelen (1962), de vliegramp op Tenerife (1977) en de Bijlmerramp (1992) werden eveneens rouwplechtigheden in acht genomen. Ook toen ging bij veel overheidsgebouwen de vlag op halfstok, maar de regering benadrukte dat er hier geen sprake was van nationale rouw. De Nederlands overheid is relatief terughoudend met het instellen van een dergelijke rouwdag omdat dit inbreuk maakt op het dagelijkse leven en dus in strijd is met de individuele grondrechten.
De enige officiële rouwdag sinds de uitvaart van Wilhelmina in 1962 was de herdenking van de aanvallen van 9/11 in 2001. Het initiatief hiertoe ging overigens niet uit van de Nederlandse regering, maar van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken. Zij verzochten toen alle Europeanen op 14 september 2001 drie minuten stilte in acht te nemen uit respect voor de slachtoffers. Overigens wordt de nationale dodenherdenking op 4 mei, die per Koninklijk Besluit is vastgelegd, door velen ook beschouwd als een dag van nationale rouw.
