Vetkuiven en leren jacks: dit waren de nozems!

In de jaren ’50 zat Nederland nog midden in de wederopbouw. Die periode was voortvarend begonnen, met dank aan de Amerikaanse Marshallhulp. Maar wie dacht dat Nederland in cultureel opzicht zou terugkeren naar de periode van voor de oorlog, had het mis. Er was namelijk een nieuwe jeugdcultuur in opkomst. Dit waren de nozems: haren strak in de gel, een leren jack aan, op de motor en gaan!

Nederland moest na een verwoestende oorlog weer opgebouwd worden. De jeugd was met iets heel anders bezig. Doordat de economische situatie in Nederland langzaam verbeterde, hadden de jongeren uit de arbeidersklasse meer te besteden. De jeugd was beter geschoold waardoor eind jaren ’50 de arbeidersklasse kleiner werd en de middenklasse groter. Jongeren zagen nieuwe mogelijkheden om zich te uiten door de opkomst van de consumptiemaatschappij. De nieuwe generatie tieners zette zich af tegen de verzuilde maatschappij, de kerk en de politieke partij waar hun ouders op stemden. De jeugd wilde meer vrijheid en niet onder de strenge regels leven die door hun ouders werd opgelegd. De oudere generatie zag hun gedrag als schandalig.

Nozems

De nozems vormden de eerste jeugdcultuur, die halverwege de jaren ’50 ontstond. De naam ‘nozem’ werd voor het eerst genoemd in 1955, in een artikel van de krant Vrij Nederland, het was een benaming voor de losbandige jeugd op de Nieuwendijk in Amsterdam. Sindsdien wordt de term gebruikt om de jeugdcultuur van de jaren ’50 te omschrijven. In Den Haag werden de nozems ‘plu’ of ‘kikkers’ genoemd en in Leeuwarden werden de jongeren ‘Dingly boys’ genoemd naar de naam van een Britse bende uit een film.

De jeugdculturen In Nederland werden beïnvloed door de cultuur van de Verenigde Staten. Door de opkomst van bioscopen en televisies, werden Amerikaanse films en muziek bekend in West-Europa en Nederland. Vooral de films Rebel without a cause (1955) met James Dean in de hoofdrol en The Wild One (1953) kregen grote bekendheid. De nozems luisterden naar rock’ n roll muziek die via een transistorradio of grammofoonspeler afgespeeld werd. De artiesten Bill Haley, Chuck Berry en Buddy Holly waren erg populair. Veel jongeren luisterden ook naar Radio Luxemburg.

Eigen kledingstijl

De nozems waren de eerste jeugdcultuur die zich door een opzichtige kledingstijl onderscheidde. De jongens droegen een zwartleren jack en hadden de haren met brylcreem gekamd in een vetkuif of strakke scheiding. Ze reden vaak op een motorfiets met een hoog stuur van het merk Zündapp of Kreidler. De meiden hadden een zogenaamd ‘suikerspinkapsel’, gebaseerd op het kapsel van Brigitte Bardot. Hét iconische kledingstuk bij de dames was de pettycoat. Een nieuw kledingstuk uit Amerika dat zeer geliefd was bij de Nederlandse jeugd was de spijkerbroek, zowel jongens als meisjes droegen jeans terwijl vrouwen daarvoor altijd een jurk of rok droegen.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Overlast

De latere provo’s en hippies hadden een doel voor ogen, dit wilde zij bereiken met protest en actievoeren tegenover de openbare orde. De nozems waren daarentegen niet bezig met politieke acties, maar wilden vooral lol maken en op hun motors rondcrossen. De nozems waren vaak te vinden in het centrum van Amsterdam, zoals de Nieuwendijk die in de reportage van Vrij Nederland genoemd werd, maar ook op het Leidseplein, waar ze zich soms vervelend gedroegen richting het winkelpersoneel en voorbijgangers. De nozems zorgden soms ook voor overlast, zo gingen de verschillende groepen regelmatig met elkaar op de vuist. Als er politie bij kwam kijken, verbroederden de groepen juist weer, vanwege de gezamenlijke afkeer tegen de politie.

Schadevergoeding

Door de oudere generatie werd neerbuigend gekeken naar de nozems. Zij werden gezien als herrieschoppers, asociaal en opstandig vanwege hun gedrag. Dit gevoel werd versterkt door de manier waarop de pers de nozems in beeld bracht, wat ook gevolgen had voor de jongeren zelf. Na de publicatie van het artikel van Vrij Nederland waar de jeugd voor het eerst de naam ‘nozem’ opgeplakt kreeg ondervonden twee jongens in de Amsterdamse wijk Kattenburg last van het predicaat dat ze hadden gekregen. De twee kregen opmerkingen en zelfs scheldpartijen over zich heen, maar zouden, naar eigen zeggen, ook in hun vriendenkring last van het artikel hebben ondervonden. Vooral waar het aankwam op het aangaan van relaties. Daarmee was het artikel voor de twee jongens een reden om een kort geding tegen Vrij Nederland aan te spannen en excuses en een rectificatie te eisen, met een schadevergoeding van 10.000 gulden als dat niet gebeurde. De krant Vrij Nederland weigerde de schadevergoeding te betalen. De jongens wonnen het kort geding, Vrij Nederland moest een rectificatie plaatsen en foto’s van de twee mochten niet meer worden geplaatst.

Nieuwe jeugdculturen

Niet alleen in Nederland maar ook in andere landen in Europa domineerde de nieuwe jeugdcultuur de straten. In Engeland heette de nozems de teddyboys, in Duitsland Halbstarken en in Frankrijk de bloison noirs. De nozems waren ongeveer tot 1960 te zien in het straatbeeld en maakte daarna plaats voor nieuwe jeugdculturen als de provo’s, hippies en punkers.