Wat is de oudste stad van Nederland?
Door heel Nederland vind je oude steden en gebouwen van honderden jaren oud. Toch zijn bepaalde steden nog een stuk ouder dan andere. Onder meer Nijmegen, Maastricht, Heerlen en Voorburg beweren de oudste stad van Nederland te zijn, maar wat is nou echt de oudste stad van ons land?
Er zijn veel verschillende aspecten die kunnen bepalen of een nederzetting een stad is of niet. Uit de middeleeuwen kennen we stadsrechten, maar lang daarvoor hadden de Romeinen al marktrechten. Van zulke rechten is vaak na te gaan wanneer ze zijn toegekend, maar dat zegt niet alles over de leeftijd van een nederzetting. Zo kan er bijvoorbeeld ook gekeken worden naar archeologische vondsten en historische bronnen zoals kaarten en documenten. Op basis van die verschillende bronnen zijn er verschillende steden die aanspraak kunnen maken op de titel ‘oudste stad van Nederland’. Maar, geen enkele bron vertelt het hele verhaal, waardoor het bijna onmogelijk is om precies te zeggen hoe oud steden zijn. Wel kunnen er goede inschattingen worden gemaakt.
Nijmegen
Een van de bewijzen dat Nijmegen mogelijk de oudste stad van Nederland kan zijn is de Tiberius-zuil. Delen van deze Romeinse zuil werden door archeologen in 1980 in Nijmegen opgegraven en archeologen schatten dat de zuil rond het jaar 17 na Christus opgericht is. De exacte reden dat deze zuil is gebouwd is onbekend, maar het feit dat de Romeinen dure materialen van ver weg lieten komen om de zuil te bouwen, laat zien dat Nijmegen waarschijnlijk een belangrijke locatie voor de omgeving was. Historici gaan ervanuit dat de Romeinse stad gebouwd is op een plek waar een eerdere nederzetting lag, die verwoest is. De Romeinse stad kreeg de naam Ulpia Noviomagus Batavorum. Rond het jaar 100 gaf keizer Trajanus de stad marktrechten, wat aangeeft dat ‘Noviomagus’ een belangrijke status en functie had. De stad, die aan de grens van het Romeinse Rijk lag, werd voornamelijk door soldaten bewoond. Tegenwoordig vinden archeologen nog regelmatig oude Romeinse voorwerpen in de stad.
Maastricht
Een andere stad die als mogelijke oudste stad van Nederland gezien kan worden is Maastricht. De stad is volgens historici waarschijnlijk gesticht rondom een oversteekplaats in de Maas, waar rond het begin van de jaartelling een houten brug zou zijn gebouwd. Rondom die brug zou een nederzetting zijn ontstaan. Dat zou betekenen dat Maastricht ongeveer even oud is als Nijmegen. Archeologen weten dat de oversteekplaats bekend stond als Ad Mosae Trajectum, maar of de Romeinen de stad ook zo noemden is onbekend. Lange tijd was het niet bekend of de stad continue bewoond is geweest, maar door de vondst van spullen van bisschoppen uit de late Oudheid weten we nu dat dat hoogstwaarschijnlijk wel het geval is. In tegenstelling tot Nijmegen heeft Maastricht nooit het marktrecht van de Romeinen gekregen.
Heerlen
Heerlen staat dankzij het badhuis dat er is opgegraven al jarenlang bekend als een belangrijke Romeinse plaats. Maar sinds ongeveer tien jaar zijn er vermoedens dat Heerlen wel eens net zo oud kan zijn als Nijmegen en Maastricht. Uit onderzoek in het Thermenmuseum, een voormalig Romeins badhuis, bleek namelijk dat het badhuis waarschijnlijk ouder is dan eerder aangenomen. Archeologen en historici gingen er lang vanuit dat het badhuis uit het jaar 120 na Christus kwam, maar uit het nieuwe onderzoek kwam dat het badhuis waarschijnlijk uit de tweede helft van de eerste eeuw komt, waarmee het zo’n 50 jaar ouder is dan oorspronkelijk werd gedacht. Aangezien badhuizen pas werden gebouwd als er ook daadwerkelijk mensen woonden, is de kans groot dat de eerste bewoners zich al veel eerder op die plek vestigden. Dat zou dus betekenen dat Heerlen een stuk ouder is dan lang werd gedacht. Desondanks heeft de stad voor zover we weten nooit marktrechten van de Romeinen gekregen.
Voorburg
Tot slot kan Voorburg nog de oudste stad van Nederland zijn. Historici hebben achterhaald dat deze stad, naast Nijmegen, de enige stad in het huidige Nederland was met Romeinse marktrechten. Dit kregen ze in het jaar 122 na Christus, toen keizer Hadrianus de stad bezocht en het de naam Forum Hadriani gaf. Voordat de Romeinen zich hier vestigden, was de omgeving al bewoond door Germanen. Rond 50 voor Christus hadden zij hier een kleine stad gebouwd, maar zij zijn vertrokken na de komst van de Romeinen. Na de val van het Romeinse Rijk raakte Voorburg in verval, waardoor het in de Middeleeuwen geen belangrijke functie vervulde.
De oudste stad?
Hoewel meerdere steden zich dus de titel van oudste stad van Nederland toe eigenen, zien de meeste historici Nijmegen als daadwerkelijk oudste stad van ons land. Toch is dit niet met zekerheid te zeggen, aangezien de meeste historische bronnen en archeologische vondsten geen compleet beeld geven. Zo worden er nog regelmatig nieuwe ontdekkingen gedaan, waaruit nieuwe inzichten voortkomen. Het kan dus zomaar zijn dat een andere stad toch een paar ouder is.
