Oorsprong en viering van het Chinees Nieuwjaar

Op 25 januari 2020 begint voor Chinezen het belangrijkste feest van het jaar: de viering van het Chinees Nieuwjaar. Dit zogeheten ‘Lentefeest’ duurt in totaal vijftien dagen, waarvan vooral de eerste drie in het teken staan van voortdurende festiviteiten. Op de vijftiende kalenderdag wordt het volksfestijn traditiegetrouw afgesloten met het Lantaarnfestival.

Wanneer de Chinese kalender precies werd ingevoerd is niet bekend, maar bronnen vermelden dat de introductie ervan vooral tot doel had landbouwwerkzaamheden te structureren. Het Chinese nieuwjaar, ‘Xin Nian’, luidt het begin van de lente in, een positieve periode van voorspoed vanwege de vruchtbare oogsten. De Chinese kalender is gebaseerd op de stand van de maan, waardoor de viering van het nieuwe jaar elke keer op een andere datum begint. 

Elk Chinees jaar staat ook in het teken van een van de twaalf dieren van de Chinese dierenriem. In 2020 is dat het Jaar van de Rat. De rat staat in de Chinese symboliek voor ondernemingsdrang, hard werken en voorspoed. 

Legende van Nian

Er bestaat een opmerkelijke legende over de oorsprong van het Chinees nieuwjaar, die verhaalt over het monster Nian. Dit boosaardige wezen, met het lichaam van een stier en de kop van een leeuw, sloop iedere winter vanuit de bergen naar het dichtstbijzijnde dorp. Hij nam daarbij alles wat op zijn pad kwam te grazen om zo zijn honger te stillen. De Chinese bevolking ontdekte na verloop van tijd echter dat er drie dingen waren waar het monster bang voor was: vuur, harde geluiden en de kleur rood.

Tijdens een volgend bezoek van Nian hadden de dorpelingen zich goed voorbereid. Zij staken verscheidene vuren aan, maakten zoveel mogelijk lawaai en hingen overal rode doeken op. Met succes, want het monster keerde met de staart tussen de benen terug naar de bergen. De dorpelingen feliciteerden elkaar en startten een groot feest, een ritueel dat zij iedere winter herhaalden en doorgaven aan volgende generaties.

Keukengod

Van oudsher zijn er een aantal tradities verbonden aan de Chinese nieuwjaarsviering. Een populair gebruik betreft het eren van de Keukengod, de god van het vuur en beschermer van het huishouden. Na een grondige schoonmaak van het huis hangen Chinezen een afbeelding van de Keukengod naast het fornuis en steken zij deze in brand. Als onderdeel van dit ritueel wordt het portret eerst ingesmeerd met druppels honing en wijn, in de hoop dat de Keukengod in ruil daarvoor een goed woordje doet bij de Jade Keizer, de oppergod in het taoïsme.

Tradities en gebruiken

Er zijn vele andere tradities, gebruiken en regels die ieder jaar in meer of mindere mate worden nageleefd. Zo is het gebruikelijk dat Chinezen nieuwe kleren en schoenen kopen voor aanvang van het nieuwe kalenderjaar. Daarnaast is het verboden om tijdens het nieuwjaarsfeest scharen of messen te gebruiken, omdat dit geluk kan ‘afsnijden’. En in de hoop op meer geluk en voorspoed in het nieuwe jaar, schrijven Chinezen hun persoonlijke wensen op een papiertje, dat zij vervolgens naast de deurpost hangen.

Lantaarnfestival

Als afsluiting van het Lentefeest wordt op de vijftiende dag van de nieuwe maand, bij een volle maan, het Lantaarnfestival georganiseerd. De lantaarns werden oorspronkelijk aangestoken ter nagedachtenis aan dierbare voorouders. Naast de vele lantaarns wordt het Lantaarnfestival opgeluisterd door de Leeuwen- en Drakendans. Beide kenmerkende volksdansen staan van origine in het teken van het ‘verdrijven van het kwade’. Om diezelfde reden spelen de kleur rood en harde geluiden gedurende het gehele feest een centrale rol. Rode lampionnen fleuren het straatbeeld op, en naast vuurwerk zijn ook trommels en gongen populaire lawaaimakers.

Chinese familiereünie

De viering van het Chinees Nieuwjaar brengt ieder jaar weer een enorme volksverhuizing teweeg. Verblijven in de aanwezigheid van familie en vrienden heeft in deze periode namelijk de hoogste prioriteit. Chinezen die liever binnenshuis blijven, nestelen zich tijdens het warme samenzijn voor de beeldbuis, waarop de Chinese staatstelevisie vrijwel alle feestelijkheden uitzendt.