De ‘vriendschap’ tussen Augustus en Marcus Antonius

Kunnen twee vijanden vrienden worden? Octavianus (de latere keizer Augustus) en Marcus Antonius probeerden dit wel. Op 27 november 43 v.Chr. sloten zij, samen met de senator Marcus Aemilius Lepidus, een officiële politieke alliantie die door de senaat erkend werd. Deze alliantie stond bekend als de Tweede Driemanschap. Het eerste driemanschap werd gevormd door Julius Caesar, Gnaeus Pompeius Magnus en Marcus Licinius Crassus. Door nimmer aflatende machtswellust zou deze driemanschap uiteindelijk op een harde manier uiteenspatten.

Moord op Caesar

Op de Iden van (15) maart 44 v.Chr. werd de dictator voor het leven, Gaius Julius Caesar door een groep senatoren vermoord. Deze groep samenzweerders was bang dat de man die dictator voor het leven was geworden, zich uiteindelijk tot koning zou laten kronen. Caesars luitenant Marcus Antonius liet direct na de moord een wraakactie op touw zetten om de moordenaars te straffen. Hij kreeg het voor elkaar het volk van Rome voor zijn eigen zaak te winnen. De politieke situatie was met de opkomst van Caesar als machthebber immers zo veranderd dat het niet meer mogelijk was volledig terug te keren naar een systeem waarbij enkel de senaat het voor het zeggen had.

Caesar had echter ook een geadopteerde zoon, Octavianus. Octavianus wilde ook kraag de heerschappij over het Romeinse Rijk verkrijgen en hoewel hij nog maar 19 jaar was, wist hij in datzelfde jaar al veel mensen aan zich te binden. Octavianus slaagde er nog beter in dan Marcus Antonius om het volk kon overtuigen dat hij hard op wilde treden tegen de moordenaars van zijn adoptievader . Octavianus was goed met woorden. Volgens de overlevering hield hij op zijn twaalfde al een belangrijke redevoering bij de begrafenis van zijn oma.

Tweede driemanschap

Aanvankelijk vochten Marcus Antonius en Octavianus tegen elkaar om de macht, maar op het moment dat de samenzweerders Junius Brutus en Gaius Cassius met een eigen leger steeds verder naar Rome op wisten te schuiven, besloten zij hun krachten te bundelen. Als eerst moesten deze mannen uitgeschakeld worden. In een vijfjarig pact werd daarom afgesproken dat Marcus Antonius, Octavianus en Lepidus gezamenlijk het Romeinse Rijk mochten besturen. Tegelijkertijd werd een lijst opgesteld met meer dan 200 personen die volgens de autocraten als staatsgevaarlijk konden worden aangemerkt.

In oktober van het jaar 42 v.Chr. wist de driemanschap de samenzweerders te verslaan tijdens de Slag van Philippi. In 37 v.Chr. werd de driemanschap voor nog eens vijf jaar verlengd. Het boterde toen echter al niet echt tussen Marcus Antonius en Octavianus. In 40 v.Chr. waren de heren daarom al overeen gekomen om het rijk in gebieden op te delen waarin een enkele triumvir – een van de leden van de driemanschap – feitelijk volledig alleen de baas kon spelen. Octavianus kreeg het westen, Marcus Antonius het oosten en Lepidus kreeg Africa. Dat laatste was enkel een formaliteit, Lepidus zou hier uiteindelijk maar weinig politieke macht uitvoeren.

Oorlog tegen Egypte

In hetzelfde jaar als de opdeling trouwde Marcus Antonius met de zus van Octavianus, Octavia, om het verbond tussen beide mannen kracht bij te zetten. Marcus Antonius ging daarnaast ook een relatie aan met de Egyptische koningin Cleopatra. Dergelijke verstandhoudingen waren toen niet vreemd, bij machtspolitiek was immers veel geoorloofd. Op het moment dat Octavianus van Marcus Antonius af wilde, kon hij van dit gegeven wel makkelijk gebruik maken. Zo kwam hij er niet geheel toevallig achter dat Marcus Antonius in zijn testament zou hebben geschreven bij overlijden gebied af te staan aan Cleopatra en niet begraven wilde worden in Rome. Je ergens anders dan in Rome laten begraven was een grove belediging tegen de stad.

Nadat Marcus Antonius Octavianus ervan beschuldigde zijn adoptie door Caesar te hebben verzonnen, ontstond opnieuw een conflict in Rome. Om Octavianus dwars te zitten wilde Marcus Antonius de zoon die Caesar bij Cleopatra had, Caesarion, officieel laten erkennen. Octavianus zou daardoor geen rechten meer hebben om Caesar op te volgen. Ook verstootte Marcus Antonius Octavianus’ zus als vrouw. Nabij Actium in Griekenland zouden de beide heren uiteindelijk hun twist in een zeeslag uitvechten. Daar bleek Marcus Antonius echter in een vooropgezette val te zijn gelopen en zijn kansen om de oorlog te winnen waren verkeken. Nadat Octavianus’ leger Egypte was binnen gevallen pleegde Marcus Antonius daarom zelfmoord.

Geschiedenis Magazine heeft een Maand van de Geschiedenis-special, die vanaf 10 oktober te koop is. Kijk hier