Keti-Koti en de afschaffing van de slavernij

Op 1 juli vind het jaarlijks Keti-Koti feest plaats. Bij dit feest gevierd en herdacht dat Nederland op 1 juli 1863 de slavernij afschafte. De naam komt uit het Sranantongo en betekent ‘ketenen gebroken’. In Suriname heet deze dag officieel ‘Dag der Vrijheden’, maar wordt informeel ‘kettingsnijden’ genoemd. Veel Surinamers lopen die dag in feestelijke, kleurrijke en traditionele kledij. Sinds 2002 wordt Keti-Koti ook in Nederland gevierd.

De dag voor Keti-Koti

Op 30 juni, de dag voor het Keti-Koti feest, vindt er een herdenking plaats. Om acht uur ’s avonds is er dan twee minuten stilte en worden de slachtoffers van de slavernij herdacht. De meeste vrouwen dragen dan Koto’s (witte jurken) omdat wit in Suriname de officiële rouwkleur is. Ook de hoofddoeken van de vrouwen zijn dan als teken van verdriet naar binnen gestopt.

Keti-Koti feest

Op 1 juli, de dag van het Keti-Koti feest zelf, dragen de vrouwen juist gekleurde kleren. De punten van de hoofddoeken staan dan juist naar buiten toe om de feestvreugde te symboliseren. Er wordt deze dag tot diep in de nacht gefeest. Op het hoogtepunt vindt er dan een optocht met de traditionele klederen plaats.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Ontstaan Nederlandse slavenhandel

Vanaf 1635 besloot de WIC (West Indische Compagnie) deel te nemen aan de slavenvaart en de slavenhandel, waar onder andere de Engelsen en Spanjaarden al actief in waren. Deze handel verliep volgens het welbekende ‘driehoeksmodel’. Schepen voeren vanaf Europa naar Afrika, kochten daar slaven en voeren door naar Amerika, waar ze de slaven met grote winst verkochten. Voor de WIC was Suriname – met zijn opkomende plantages waar geen arbeidskrachten voor te vinden waren – een ideale afzetmarkt.

Aanvankelijk ging het niet om grote aantallen slaven, maar in de loop van de 17e en 18e eeuw verschenen er meer plantages, waardoor het totaal aantal slaven in Suriname groeide tot boven de 50.000. Deze grote hoeveelheden slaven waren moeilijk in bedwang te houden. Groepen slaven vluchtten het ‘ondoordringbare’ oerwoud in en stichtten daar kleine gemeenschappen. Met regelmaat voerden deze marrons (of bosnegers) aanvallen uit op de plantages, waar ze grote paniek zaaiden.

500.000 slaven

In totaal zijn er tussen 1500 en 1850 rond de tien miljoen slaven uit Afrika weggevoerd door verschillende Europese landen. De Republiek was verantwoordelijk voor zo’n 5% van dit enorme aantal. Uit onderzoek dat in 2019 werd gepubliceerd bleek dat in de achttiende eeuw zo'n 5% van de economie van de Republiek gebaseerd was op slavenhandel. 

Afschaffing Nederlandse slavenhandel

Aan het begin van de 18e eeuw ontstonden er in Groot-Brittannië bewegingen die zich tegen de slavernij en slavenhandel verzetten. De abolitionisten slaagden erin de slavenhandel in 1806 af te schaffen, maar de slavernij ging nog lang door. Engeland schafte de slavernij in 1834 af, Nederland in 1863.

Vrijheid onder voorwaarden

De afschaffing van slavernij ging in Nederland niet geheel zonder strijd. Veel slavenhandelaren waren bang failliet te gaan en kregen daarom van de staat 300 gulden per slaaf uitgekeerd. Dit geld kwam uit de bezittingen die Nederland had in Nederlands-Indië. Daarnaast moesten de slaven nog voor 10 jaar verplicht op de plantages werken. Ze kregen hiervoor maar een kleine vergoeding.

Onthulling Kwakoe-beeld

In 1963 werd er in Paramaribo een standbeeld ter gelegenheid van 100 jaar Keti-Koti onthuld. Het standbeeld werd het populairste beeld van Paramaribo en is een afbeelding van Kwakoe. Dit woord betekent ‘woensdag’ in het Surinaams en verwijst naar woensdag 1 juli 1863. Veel Surinamers die op een woensdag geboren zijn dragen deze naam als verwijzing naar de afschaffing van de slavernij.

Kwakoe Zomer Festival

Sinds 1975 wordt in Amsterdam het jaarlijkse Kwakoe Zomer Festival georganiseerd. Dit festival heeft ieder jaar een ander thema en trekt voornamelijk Surinaamse, Antilliaanse en Afrikaanse bezoekers. Dit festival houdt direct verband met Keti-Koti. Het begon als een Surinaams voetbaltoernooi, maar groeide uit tot een multicultureel festival. In 2008 werd de organisatie van het festival echter failliet verklaard. Hierna werd er een doorstart gemaakt als het Kwakoe Summer Festival.

Nationaal Monument Slavernijverleden & Keti-Koti

Keti-Koti wordt sinds 2002 ook in de grote steden van Nederland gevierd, vanaf 2009 ook in Noord-Nederland. Er vinden dan optochten plaats in Surinaamse klederdracht en er staan kraampjes met Surinaams eten. Ook is er muziek en vinden er op 30 juni herdenkingen plaats bij monumenten die naar het slavernijverleden verwijzen.

Nationale feestdag?

De herdenkingen zijn in Nederland zelf echter niet het onderdeel van een nationale feestag. De laatste jaren wordt de roep om van Keti-Koti echt een feestdag, vergelijkbaar met 4 en 5 mei, te maken steeds groter. Nadat in 2021 Juneteenth in de VS een nationale feestdag werd, spraken veel mensen in Nederland de hoop uit dat het Nederlandse Keti-Koti snel zou volgen. Een petitie van radiozender FunX die opriep om van Keti-Koti een nationale feestdag te maken, werd tienduizenden keren ondertekend. Tegelijk bleek dat veel werkgevers en werknemers niet zitten te wachten op nóg een dag vrij.