Zandvoort: Badplaats van de elite (én van keizerin Sissi)

Voor onze oosterburen is de Nederlandse kust een geliefde trekpleister. In de zomer trekken veel Duitsers naar het vakantieoord Zandvoort. Ook onder de Nederlanders is deze badplaats populair. Met name in de negentiende eeuw trokken veel welgestelde burgers naar het ooit zo rustige kustplaatsje.

Zandvoort aan zee

Tot aan de negentiende eeuw was Zandvoort een klein vissersdorpje waar mensen moesten knokken voor hun bestaan. De Zandvoorters leefden vanwege een slechte verbinding met het achterland in een behoorlijk isolement, waren arm en hadden bijna geen contact met de rest van Nederland.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Aardappelteelt & ontwikkeling badplaats

In de negentiende eeuw kwam hier verandering in. De duingronden bleken behoorlijk vruchtbaar te zijn voor de aardappelteelt. De duingronden werden ontgonnen ten behoeve van de akkerbouw en de aardappelteelt nam een hoge vlucht. Daarnaast ontwikkelde Zandvoort zich tot een geliefde badplaats. Onder leiding van ambachtsheer jhr. W.Ph. Barnaart werd er in 1825 een badhuis aan de kust gebouwd. Er werd een nieuwe klinkerweg (de Zandvoortselaan) in gebruik genomen en Zandvoort kwam uit haar isolement.

Het badhuis & de babbelkoets

Het baden vond in die tijd voornamelijk plaats in het badhuis. Het zeewater werd met paard en wagen uit de zee gehaald en naar het badhuis gebracht. Daar kon de welgestelde burger kiezen uit warme of koude zeewaterbaden, een zeewaterdouche nemen of het zelfs drinken. Halverwege de negentiende eeuw verschenen er gezelschapswagens (de badkoets of babbelkoets) waar 8 tot 10 personen het strand op werden gereden. Men kon onder toezicht van een badman of badvrouw zich in een gehuurd badkostuum onderdompelen in de zee. De meeste families logeerden hier 3 à 4 maanden en kochten vaak een tweede huis in Zandvoort.

Het luxe Zandvoortse leven

Zandvoort was een populaire badplaats voor deftige mensen. In 1881 werd – drie jaar voor het Scheveningse Kurhaus – de Kurzaal in Zandvoort geopend. Dit pand had met haar paviljoens en vier ranke torens veel weg van een sprookjeskasteel. Er werd een overdekte passage met 26 winkels gebouwd en er ontstond een boulevard. Veel rijke mensen kochten dure villa’s met een veranda aan de Haarlemmerstraat en gingen ’s avonds uit in het casino of de luxe restaurants die zich aan de kust bevonden.

Treinstation & elektrische tram

Na de opening van het badhuis en de aanleg van de nieuwe klinkerweg werd Zandvoort een toeristische trekpleister en kwam er meer welvaart in de streek. In 1881 kreeg het een treinstation en in 1899 zelfs een elektrische tram. Dit tot ergernis van de rijke mensen die geen dagjesgasten op het strand wilden. De Zandvoortse elektrische tram was de tweede elektrische tram ter wereld, maar bleek helaas niet betrouwbaar en werd vervangen door de paardentram. In 1908 werd de tramverbinding definitief opgeheven.

Keizerin Sisi in Zandvoort

Aan het eind van de negentiende eeuw was Zandvoort niet alleen een luxebadplaats voor de welgestelde Amsterdammer geworden, maar trok het ook buitenlandse aandacht. In 1884 reisde de Oostenrijkse keizerin Sisi incognito naar Zandvoort om van haar kwalen te genezen. Ze verbleef bijna een maand in het Von Kaufmann Hotel en maakte op 9 mei 1884 met haar dochter zelfs een wandeling over het strand. Een jaar later keerde ze terug en verbleef in de luxe villa van dhr. Ricard aan de Noord Boulevard. Ze maakte regelmatig uitstapjes met een stoomboot en bezocht haar dokter in Amsterdam. Maart 1885 verliet ze het dorp en kwam er nooit meer terug.