Circuit Zandvoort: een zee aan racecultuur

De Formule 1 komt terug op het circuit van Zandvoort. Jaren was het parcours het toneel van de hoogste klasse van de autosport, maar het Formule 1 circus verhuisde in 1985. Tot 2021. Sinds dat jaar rijden de bolides weer hun rondjes aan zee. Een terugblik waard, voor dat mooie circuit achter de duinen.

Paradestrasse

Het circuit begon zelf vaart te maken tegen het eind van de jaren 30. Toen was het circuit van Zandvoort nog een stratencircuit, maar al vlug werd besloten de racebaan naar een locatie tussen de duinen te verplaatsen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leek het plan nogal wat vertraging op te lopen, tot het punt waarop burgemeester Van Alphen de bezetters wist om te praten. Hierdoor kreeg het het circuit een dubbele functie. De racebaan zou ook dienen als ‘paradestraat’, waarop de bezetters hun overwinning zouden kunnen vieren. Dat zette wat zoden aan de dijk, maar desondanks werd er geen volledig circuit aangelegd. Het duingebied werd deel van de Duitse Atlantikwall, en werd verboden gebied voor iedereen niks met de verdediging van het kustgebied te maken had. 

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Herbouw na de Tweede Wereldoorlog

Aan het einde van de oorlog werd de aanleg van het circuit hervat, waarna op 7 augustus 1948 de eerste race werd gehouden. Dat ging echter niet zomaar. Nederland zat middenin de wederopbouw en bouwmaterialen waren schaars. Dat er kostbaar bouwmateriaal werd besteed aan een racebaan en niet aan woningen, schoot bij sommigen in het verkeerde keelgat. Dat er bij het verkrijgen van die bouwmaterialen ook nog eens regels niet werden nageleefd, maakte het er niet beter op. Er ontstond een conflict tussen de gemeente Zandvoort en het Rijk dat zelfs tot een bouwverbod leidde. Daardoor kwam de geplande opening van het circuit in gevaar. In september 2021 werd een onderzoek van sporthistoricus Jurryt van de Vooren gepubliceerd in Trouw, waaruit bleek de ruzie tussen de gemeente en het Rijk beslecht werd door invloed van niemand minder dan prins Bernhard. Via de Stichting Prins Bernhard, een stichting waarmee de prins veteranen ondersteunde, werd een constructie opgezet waarmee de stichting haar verbintenis met de prins zou gebruiken om druk uit te oefenen op de ministeries die zich met de aanleg van het circuit bemoeiden zodat het Rijk de bouwstop in zou trekken. In ruil daarvoor werd de prijs voor de toegangskaartjes verhoogd en de verwachte extra opbrengst van zo'n 20.000 gulden zou ten goede komen aan de stichting van de prins. De stichting kon zo gebruik maken van de status en de invloed van de prins, zonder dat de prins zelf betrokken leek. Het plan slaagde en de eerste race werd geheel volgens plan gereden.

Ongelukken op Circuit Zandvoort

De hierop volgende jaren vormden de geboorte en gloriejaren van de Grand Prix van Nederland, al leek er in de jaren 70 een einde aan te komen. Het circuit zou te onveilig zijn; wat bevestigd werd door het dodelijke ongeluk van de Britse coureur Piers Courage. Diverse veiligheidsmaatregelen volgden, maar dit bleek niet te baten toen in 1973 coureur Roger Williamson na een crash levend verbrandde in zijn wagen. Achteraf bleek dat het circuit nauwelijks was voorbereid op de felle brandstofbranden. Er waren in de buurt van het ongeluk nauwelijks brandblussers voorhanden en de marshalls langs de baan droegen geen brandwerende kleding. Desondanks bleef de Grote Prijs tot 1985 in Zandvoort. In dat jaar vertrok de Grote Prijs uit de badplaats, in verband met economische problemen.

‘’Me gras! Me gras!’’

Naast de formule 1-races en andere motorsport bestemmingen, staat het circuit bekend om veel ander entertainment. Er werden wielerwedstrijden gehouden en automerk DAF presenteerde er haar auto's. In de jaren 80 was het circuit ook het toneel van een hoop gekkigheid. Zo klonk er bijvoorbeeld ‘’Me gras! Me gras!’’ door menig woonkamer. Achteruit rijden met Dafjes, onder droogcomisch commentaar van komiek André van Duin, was een grote hit op TV. Jarenlang werd het succes van het circuit versterkt door de absurde races tijdens Ter land, ter zee en in de lucht, waarbij auto's en allerlei andere voertuigen doldwaze capriolen uithaalden. Met of zonder caravan: het enige wat er tijdens die races daadwerkelijk vast stond, was de plaats van gaspedaal, rem, koppeling en stuur.

Huidig gebruik

Tegenwoordig wordt het circuit voornamelijk gebruikt als interim circuit, waar races in de klassen van Formule 3- en  Deutsche Tourenwagen-Masters worden gegeven. Daarmee is Zandvoort niet meer daverend circuit voor wereldkampioenen, maar nog altijd een grote opstap naar de absolute wereldtop. Zo maakte Nederlands beroemde autocoureur Verstappen zelf eerst carrière in de Formule 3, voordat hij in de Formule 1 zou gaan rijden. Daarmee is het circuit bij Zandvoort in de ogen van velen kweekvijver voor nieuw talent.

Terugkeer van de Formule 1

Maar de herinnering aan de bezoekjes van de topklasse van de autosport bleven en dat voedde de hoop dat de Formule 1 ooit weer terug zou keren. Jarenlang werd er gesproken over de terugkeer van de de koningsklasse van de autosport, de Formule 1, weer op het cirquit terug te laten keren. In maart 2019 verstrekte de gemeenteraad van Zandvoort een miljoenensubsidie aan het cirquit, als bijdrage aan een poging om de Formule 1 weer terug te laten keren naar Zandvoort. In 2020 had het racefestijn Zandvoort aan moeten doen, maar door de coronacrisis ging dat niet door. In september 2021 was het eindelijk zo ver en kwamen de wereldsterren van de autosport naar de Hollandse badplaats. Sindsdien keert het racefestijn jaarlijks terug.