Geschiedenis van het Parthenon

Het Parthenon geldt als een van de beroemdste gebouwen op de Atheense Akropolis. De geschiedenis van het klassieke bouwwerk gaat terug tot de Griekse Oudheid. Het verhaal van het Parthenon kent vele verrassende wendingen. Zo vormde het complex in de zeventiende eeuw het strijdtoneel van een Europese oorlog, en vragen moderne historici zich af of het gebouw überhaupt bekend moet staan als het "Parthenon". Wat is de historie van deze iconische tempel?

Met de bouw van het Parthenon werd in 447 voor Christus begonnen en duurde tien jaar. In 437 voor Christus kon de tempel die gewijd was aan de godin Athena - beschermheilige en naamgever van de stad Athene - ingewijd worden. De opdracht voor de bouw werd gegeven door de legendarische politicus Perikles, en de architecten waren Ictinus en Kallikrates; het steenwerk werd vervaardigd door het team van de beroemde beeldhouwer Phidias. Om het belang van de tempel te onderstrepen, werd het bouwwerk geplaatst op de 156 meter hoge Akropolis: de heuvel die uittorende boven de stad, en het religieuze en politieke hart van de Atheense republiek vormde. In het centrum van het complex stond een groot gouden standbeeld van Athena, dat bekend is komen te staan als Athena Parthenos.

Grote Turkse Oorlog

In 1683 brak de Grote Turkse Oorlog uit wanneer het Ottomaanse Rijk een beleg slaat bij Wenen. Het islamitische rijk wilde haar macht verder uitbreiden in Europa. Het beleg mislukte en de Turken dropen af. Voor een aantal christelijke gebieden was het echter de aanleiding om zich te verenigen tegen deze dreiging. In 1684 verenigden Venetië, Het Heilige Roomse Rijk, Polen, Toscane, Rusland en Malta zich in de Derde Heilige Liga. Griekenland maakte op dat moment deel uit van het Ottomaanse Rijk en werd in september 1687 aangevallen door de Venetianen onder leiding van Francesco Morosini. Het Parthenon in Athene werd in deze periode door de Turken gebruikt als Kruithuis, dus toen het geraakt werd door een kogel ontstond er een explosie die het middenstuk van het gebouw wegvaagde.

Vrede en restauratie

De Heilige Liga boekte vele successen tegen het Ottomaanse Rijk en won uiteindelijk de oorlog. Er werd vrede gesloten door de Vrede van Karlowitz in 1699. Afgesproken werd dat het Ottomaanse Rijk verschillende gebieden moest afstaan aan de overwinnaars. Rusland sloot een jaar later pas vrede met het Ottomaanse Rijk door de Vrede van Constantinopel. De oorlog was nu echt voorbij.

In 1975 begon de Griekse overheid met het restaureren van het Parthenon. In 1983 werd daarvoor het Comité voor de instandhouding van de Akropolis Monumenten opgericht.

Naamswijziging

In december 2019 publiceerde de Nederlandse historicus Janric van Rookhuijzen (Universiteit Utrecht) een baanbrekende studie, waarin hij aantoonde dat de tempel die wij voor lange tijd benoemden als het Parthenon, eigenlijk bekendstond als het "Hekatompedon", of "tempel van 100 voet". Het Erechtheion - een van de andere beroemde tempels op de Akropolis - stond in de Klassieke Oudheid bekend als het "echte" Parthenon.

Deze ontdekking wijst uit dat de oude Grieken het voormalige "Parthenon" - of beter gezegd, het Hekatompedon - net zo indrukwekkend vonden als de moderne mens. Omdat onder historici veel gediscussieerd wordt over de precieze functie van het Parthenon, verwachten experts dat het werk van Van Rookhuijzen grote gevolgen heeft voor de manier waarop wij denken over de samenleving van het klassieke Athene. Zo is het goed mogelijk dat het bestaande beeld van de Atheense Athena-cultus en de Akropolis als geheel moeten worden herzien in het licht van deze bijzondere ontdekking. Hoe "ons" denken over het klassieke Athene concreet zal worden beïnvloed door Van Rookhuijzens onderzoek, zal echter nog moeten blijken.

Bron:

• "Parthenon op de Acropolis heeft hoogstwaarschijnlijk verkeerde naam". Universiteit Utrecht.

Afbeelding:

• Het Erechtheion op de Atheense Akropolis. Bron - Jebulon [CC0] via Wikimedia.