Koningin Wilhelmina: standvastig en krachtig vorstin

Met haar dromen en daden voor Nederland groeide zij vanuit het buitenland uit tot een symbool van verzet tegen de Duitsers. Als eerste officiële koningin van het Koninkrijk der Nederlanden probeert zij tijdens haar 50 jaar durende koningschap haar stempel te drukken op de politiek. Dit doet ze onder andere in de Tweede Wereldoorlog. Vanuit Engeland hield haar beroemde radiotoespraken voor Radio Oranje.

Wilhelmina was de enige mogelijke troonopvolger van haar vader koning Willem III. De zoons die hij eerder kreeg, stierven allemaal op jonge leeftijd. Uit zijn tweede huwelijk, met Emma van Waldeck-Pyrmont, werd alleen Wilhelmina geboren. Hierdoor zou Wilhelmina de eerste koningin van Nederland worden. Om dit voor elkaar te krijgen moest een wetswijziging worden doorgevoerd die de opvolging ook via de vrouwelijke lijn moest regelen. Willem III stierf in 1890 en zo werd Wilhelmina al op 10-jarige leeftijd koningin.

Minderjarig

Aanvankelijk stond Wilhelmina, omdat ze minderjarig was, nog onder toezicht van haar moeder, koningin-regentes Emma. Zij was veel jonger dan haar juist overleden man Willem III en voelde zich verantwoordelijk voor het lot van haar enige kind Wilhelmina. Toen Wilhelmina in 1898 achttien werd, had haar moeder niets meer te zeggen. Vanaf dat moment betrok Wilhelmina haar moeder liefst zo min mogelijk in haar regeren.

Huwelijk met een Duitse prins

In deze tijd woedde de Tweede Boerenoorlog (1899-1902) en de kersverse koningin bekommerde zich om het lot van de Boeren. Ze probeerde druk uit te oefenen op de Engelsen om de oorlog te stoppen en speelde een grote rol in het vredesproces tussen de twee partijen, hoewel er toen nog geen vrede kwam. Hierdoor verwierf ze veel respect in de internationale gemeenschap. In deze periode trad Wilhelmina ook in het huwelijk: in 1901 trouwde zij met de Duitse prins Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. De eerste drie keer dat Wilhelmina zwanger raakte, kreeg ze een miskraam. Pas de vierde keer, in 1908, werd hun enige kind geboren: Juliana, de  opvolgster van Wilhelmina.

Een echte ‘soldatenkoningin’

In de jaren ’10 en ‘20 van de 20e eeuw ontpopte Wilhelmina zich als een echte soldatenkoningin. Vaak inspecteerde ze op haar paard de troepen. Het leger van Nederland was belangrijk omdat in deze periode de Eerste Wereldoorlog plaats vond. Wilhelmina had vaak moeite met de ministeriële verantwoordelijkheid en had de neiging om op eigen houtje op te treden. Ze stond in deze tijd bekend als een kille en afstandelijke vorstin die neerkeek op veel politici.

In Londen

Toen Adolf Hitler in 1933 aan de macht kwam zag Wilhelmina hier al snel het gevaar van in. Ze begreep niet dat sommige Nederlandse politici probeerden om bevriend te blijven met Duitsland. De Tweede Wereldoorlog zou het gezicht van het koningschap van Wilhelmina bepalen. Na de inval in Nederland op 10 mei 1940 vertrok zij op 13 mei naar Engeland. Ook dit deed ze zonder eerst te overleggen met de Nederlandse regering. In het begin werd haar verweten dat het een laffe actie was om te vluchten, maar Wilhelmina zag dat zelf heel anders. Ze stelde dat ze niet anders kon en ontpopte zich vanuit Londen tot een grote steun en toeverlaat voor het Nederlandse verzet. Elke week sprak ze de Nederlandse bevolking toe via Radio Oranje en moedigde de Nederlanders aan zich te blijven verzetten tegen de nazi’s.

Politieke invloed

Ondertussen bleef ze invloed uitoefenen op de Nederlandse politiek. Ze zorgde er in september 1940 persoonlijk voor dat premier De Geer, die in haar ogen te laf op had getreden tegen de Duitse bezetter, vervangen werd door de meer daadkrachtige De Gerbrandy. Wilhelmina had goede hoop dat er na de oorlog een politieke mentaliteitsverandering zou plaatsvinden. Ze meende dat nationale verschillen overboord waren gezet omdat het Nederlandse volk zich als één man verzette tegen de Duitsers. Ze was ervan overtuigd dat, nadat de overwinning tegen de Duitsers een feit was, dit zou leiden tot een nieuwe, sterke regering. Ook hoopte ze zelf meer macht naar zich toe te kunnen trekken.

Aftreden

Na de bevrijding van Nederland, bleek de eensgezindheid van de Nederlandse politiek echter tegen te vallen. Men was versnipperd en onderling verdeeld. De sterke eensgezinde regering kwam er niet, tot grote teleurstelling van Wilhelmina. Mede hierdoor besloot zij in 1948 ten gunste van haar dochter Juliana af te treden. Hierna trok ze zich bijna geheel terug uit het openbare leven. Af en toe was ze nog wel eens bij een herdenking of een plechtigheid aanwezig, maar ze liet zich niet vaak meer zien. Wel schreef ze nog een aantal boeken, waaronder een autobiografie. Uiteindelijk stierf Wilhelmina op 28 november 1962 op 82-jarige leeftijd. Ze wordt herinnerd als een standvastig en krachtig vorstin.

Deze tekst is een bewerking van een eerder verschenen artikel op isgeschiedenis.nl