Het Amerikaanse kiesstelsel

Er was deze week niet omheen te komen: de Amerikaanse verkiezingen. In de achttiende eeuw werd de basis gelegd van het Amerikaanse kiesstelsel. Het systeem met kiesmannen kan soms nog best een beetje ingewikkeld zijn. We zetten het even voor je op een rijtje.

Ontwikkeld door de founding fathers

Het Amerikaanse kiesstelsel is ontstaan in 1787, toen de founding fathers besloten om het volk via meerdere niveau’s te laten kiezen. Dit deden ze om te voorkomen dat het volk te veel macht zou krijgen bij de keuze. Sindsdien is er nauwelijks iets veranderd en is de methode vrijwel gelijk aan die bij de ontwikkeling van de grondwet.

Beginnersfoutjes van het systeem

Het systeem was alleen niet altijd waterdicht. Zo gebeurde het in 1800 dat vice-presidentskandidaat Aaron Burr evenveel kiesmannen kreeg als Thomas Jefferson. De afspraak was destijds namelijk dat minimaal één kiesman voor een vice-president moest stemmen die niet federalistisch was, maar dit was niet nagekomen. Burr weigerde om zich terug te trekken, waarna er – zonder resultaat – nog meerdere keren opnieuw gestemd werd in het Congres. Uiteindelijk gaf Hamilton, ondanks zijn hekel aan Jefferson, de doorslag. Hij was namelijk bang voor het opportunisme van Burr. Hierna werd direct een nieuw amendement doorgevoerd: voortaan gingen kiesmannen één stem uitbrengen voor de president en één voor de vice-president.

Meer lezen over de geschiedenis van de Amerikaanse presidentsverkiezingen? In deze rubriek vertellen we je alles! 

Vroegere partijen

Over het algemeen valt er onderscheid te maken tussen twee politieke stromingen bij de Amerikaanse verkiezingen: de progressieve democratische partij en de conservatieve republikeinen. De twee partijen zijn al jaren dominant binnen de verkiezingen, maar dit waren er vroeger wel meer. Zo was er bij de oprichting van het kiesstelsel in 1787 de Federalistische Partij. Deze stond voornamelijk voor een sterke regering met veel invloed op individuele staten. Ook was er vanaf 1833 een jaar lang sprake van de Whig Party, gebaseerd op het model van de Britten. Deze partij was voornamelijk bedoeld als verzet tegen het beleid van president Andrew Jackson. Tot slot werd in 1792 door Thomas Jefferson de Democratisch-Republikeinse Partij opgericht, als oppositiepartij tegen de Federalistische Partij. De partij focuste zich voornamelijk op de buitenlandse politiek en meer rechten voor de individuele staten.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De eerste stemronde

In principe begint het allemaal bij de voorverkiezingen. Kiezers stemmen op een afgevaardigde uit hun staat, die vervolgens weer zal gaan stemmen op een presidentskandidaat. Dit zal gebeuren op de uiteindelijke partijconventie, waardoor het daarbij heel belangrijk is voor de mogelijke kandidaten om zo veel mogelijk afgevaardigden (beter bekend als kiesman) aan hun kant te hebben. In totaal zijn er 538 kiesmannen, die de kandidaten moeten officieel moeten nomineren. Hierna, in de tweede campagneronde, komen de twee laatste tegenover elkaar te staan.

Kiesmannen per staat

Over het algemeen is het vrij simpel: hoe groter de staat waarin je woont, hoe meer kiesmannen. Hoe meer inwoners; hoe meer kiesmannen.

Untitled map Create your own infographics

Het Amerikaanse meerderheidsstelsel

Het punt is echter dat het bij de verkiezing puur afhankelijk is van de hoeveelheid kiesmannen, die een kandidaat worden toegerekend wanneer hij/zij meer dan de helft van de stemmen in een staat heeft. In Amerika is er namelijk sprake van een meerderheidsstelsel. Dit houdt in dat wanneer een kandidaat meer dan 50% van de stemmen heeft, alle kiesmannen van die staat dus naar hem/haar gaan. Een ietwat ingewikkelde zaak: iemand kan zo dus winnen met minder staten aan zijn/haar kant, maar met wel een meerderheid aan kiesmannen. Inmiddels is dit al vier maal voorgevallen: in 1876, in 1888. In 2000 verloor Gore de strijd van George W. Bush ondanks dat hij 500.000 stemmen meer had. In 2016 verloor Hillary Clinton ondanks dat zij de popular vote had. .

Swing States

Belangrijk is het hierbij voor de kandidaten om te focussen op de zogeheten Swing States. Dit zijn staten waarbij de politieke voorkeur eigenlijk nog niet zeker is. Jaarlijks wordt door analisten de balans op gemaakt, betreffende de belangrijkste swing states. Zo kwamen in 2004 Florida, Pennsylvania en Ohio door als de belangrijkste staten voor overwinning, wat naderhand ook daadwerkelijk de doorslag gaf.