De plundering van Constantinopel door kruisvaarders

In het jaar 1204 n. Chr. vond de plundering van Constantinopel, pronkstad van de christelijke wereld, plaats. De stad werd geplunderd en deels vernietigd door kruisvaarders van de vierde kruistocht. Vervolgens werd het Latijnse Keizerrijk uitgeroepen.

De kruistochten

Tijdens de Eerste Kruistocht wisten de kruisvaarders in 1099 Jeruzalem te heroveren. In 1187, tijdens de Tweede Kruistocht, viel Jeruzalem in handen van Saladin. Tijdens de Derde Kruistocht (1189-1192) kwamen de kruisvaarders onder Richard Leeuwenhart in de buurt van de stad, maar wisten die uiteindelijk niet te heroveren. De Vierde Kruistocht begon in 1202. De strategie was ditmaal anders. Men zou niet via het Byzantijnse Rijk en door Anatolië richting het Heilige Land oprukken, maar met een invasievloot landen in Egypte. Egypte was het hart van de macht van de moslims.

Samenwerking met Venetië

De kruisvaarders verwachtten een groot leger op de been te brengen en begonnen onderhandelingen met Venetië. Er werd een overeenkomst gesloten tussen de beide partijen. Venetië zou genoeg transportschepen bouwen om 33.500 mannen en 4.500 paarden te kunnen vervoeren. Tevens zou Venetië oorlogsschepen gereed maken om de vloot te begeleiden. In ruil hiervoor werd hen 84.000 zilveren marken beloofd. Uiteindelijk arriveerden de kruisvaarders in Venetië. Er was echter een probleem: ze waren met zo’n 10.000 man en hadden niet genoeg geld om de Venetianen te betalen. Om hun schuld bij de Venetianen in te lossen hielpen zij de Venetianen Zara te veroveren. Dit was een christelijke stad in de Balkan die onder bescherming stond van de Hongaarse koning Emmerik.

Dynastieke problemen

Tegelijkertijd speelden er dynastieke problemen in het Byzantijnse Rijk. Keizer Isaac II was afgezet en blind gemaakt door zijn broer, die zichzelf daarna keizer Alexius III noemde. De zoon van Isaac II, tevens Alexius genaamd, werd gevangen gezet maar wist te ontsnappen. Via connecties kwam hij uiteindelijk bij de leiders van de kruistocht in Zara terecht. Vijandigheden tussen Rome (katholiek) en Constantinopel (orthodox) waren al langer een probleem. De kruisvaarders zagen dit dan ook als een kans om keizer op de troon te krijgen die hen een warmer hart toedroeg. Daarnaast beloofde Alexius hen geld en troepen om hen te assisteren in de aanval op Egypte. De vloot voer richting Constantinopel. Eenmaal daar aangekomen toonden de kruisvaarders prins Alexius aan de stad, in de hoop dat de bevolking in opstand zou komen tegen de huidige keizer, Alexius III. Dit gebeurde echter niet en al snel begon de strijd om de stad. De verovering van Constantinopel was geen gemakkelijke zaak. Legers die vele malen sterker waren dan dat van de kruisvaarders hadden het eerder geprobeerd en hadden gefaald. Een voordeel voor de kruisvaarders was dat vrijwel de gehele Byzantijnse vloot door slecht leiderschap niet in staat was de strijd aan te gaan.

De verovering van Constantinopel

De Venetianen vielen via zee aan, met grote transportschepen die dienden als belegeringstorens. Tegelijkertijd bestormden de andere kruisvaarders, vooral Fransen maar ook Vlamingen en Duitsers, de stadsmuren met ladders. De Venetianen hadden succes en veroverden een groot aantal torens. Alexius III deed echter een uitval tegen het andere deel van het kruisvaarders leger, en dreef hen ernstig in het nauw. De Venetianen schoten hen te hulp, maar moesten daardoor de veroverde torens prijs geven. Alexius III was echter nerveus geworden en ontvluchtte de stad. De Byzantijnen besloten Isaac II weer tot keizer uit te roepen. De kruisvaarders, nog altijd aanwezig met een machtige vloot en een sterk leger, eisten dat Alexius ook gekroond werd. Dit gebeurde, prins Alexius werd Alexius IV. Alexius IV kon zijn beloftes aan de kruisvaarders echter niet waar maken. De relaties tussen Byzantijnen en kruisvaarders verslechterden al snel. In de stad ontstonden rellen over de aanwezigheid van kruisvaarders en andere westerlingen, ‘barbaren’. De kruisvaarders konden zich niet meer binnen de stad vertonen, en in de stad zelf werden westerse bewoners aangevallen en vermoord. Overlevenden vluchtten richting de kruivaarders. Een belangrijke adviseur van keizer Alexius IV, Alexius Ducas, besloot in te grijpen. Hij zette keizer Alexius IV gevangen, en liet zichzelf tot keizer Alexius V kronen. Korte tijd later liet hij Alexius IV executeren. Dit werd hem niet in dank afgenomen door de kruisvaarders, die nu besloten de stad zelf te veroveren en de Byzantijnse gebieden onderling te verdelen. De volgende aanval van de kruisvaarders op Constantinopel vond plaats op 9 april 1204, en mislukte. Een volgende aanval op 12 april had wel succes. Na uren vechten, wisten de kruisvaarders enkele torens te bezetten. Vervolgens wisten zij een kleine doorbraak te forceren bij een stadspoort. Enkele kruisvaarders kropen door de opening en versloegen de verdedigers. Meer poorten werden geopend en de Franse ridders konden nu charges te paard uitvoeren op de verdedigers. Een deel van de stad werd zo bezet.

De plundering van Constantinopel

Uit voorzorg staken de kruisvaarders een deel van de stad in brand, om zo tegenaanvallen te voorkomen. Dit vuur verspreidde zich echter en een deel van de stad werd vernietigd. Keizer Alexius V besloot te vluchten en de stad was gewonnen. Wat volgde was de plundering van Constantinopel. Dagenlang werd de stad geplunderd en werden vernietigingen aangericht. De Venetianen gingen doeltreffend te werk en maakten zich meester van de belangrijkste relieken en kunstwerken in de stad. De andere kruisvaarders hadden minder zelfcontrole, en vernietigden en stalen allerlei oude en belangrijke voorwerpen. Zelfs kerken en altaren werden niet gespaard.

Keizer Boudewijn I

Boudewijn, graaf van Vlaanderen en Henegouwen, werd tot keizer Boudewijn I van het Latijnse Rijk uitgeroepen. Dit rijk had feitelijk controle over weinig meer gebied dan de stad zelf. Hoewel de stad in 1262 weer in Byzantijnse handen kwam, werd het Byzantijnse Rijk nooit meer zo machtig als voorheen. Uiteindelijk werd de stad in 1453 veroverd door de Osmanen.