Paus Urbanus II roept de eerste kruistocht uit

Op 27 november 1095 hield paus Urbanus II een toespraak tijdens het Concilie van Clermont. In een vurig betoog riep hij zijn toehoorders op om met een verenigd christelijk leger naar het oosten te trekken om het Heilige Land terug te veroveren op  de Seltsjoeken.

Tijdens de zomer van 1095 trok paus Urbanus II door Europa om banden met heersers aan te halen en om inlichtingen in te winnen. Hij ondervroeg deelnemers aan de kruistocht naar Santiago de Compostella en pelgrims die waren teruggekeerd uit het Midden Oosten. Onderweg kwam Urbanus een gezantschap tegen van de Byzantijnse keizer Alexios I. Deze keizer had een gezantschap de opdracht gegeven om bij de paus steun te winnen voor de oorlogen tegen de Seltsjoeken. Het verhaal van Alexios’ gezantschap maakte diepe indruk op Urbanus en hij zegde hulp toe. In november 1095 had de paus genoeg gehoord, hij riep een concilie bij elkaar. Hoewel het concilie grotendeels dezelfde agendapunten had als elk concilie,  had Urbanus de regels enigszins veranderd. Het was voor anderen mogelijk om de aanwezigen op het concilie toe te spreken. Het gezantschap van Alexios maakte hiervan gebruik, om naast de paus ook de bisschoppen toe te spreken en ze zo voor hun zaak te winnen.

De toespraak van Urbanus II

Tegen het einde van november 1095 werd het concilie van Clermont afgerond. Toen werd op 27 novemberaangekondigd dat paus Urbanus de volgende dag een speciale toespraak zou houden. Wat de paus precies gezegd heeft weten we niet. Er is geen transcriptie van de speech zelf bewaard gebleven. Wel zijn er ooggetuigenverslagen die verslag doen van de toespraak. Volgens één van hen, Robert de Monnik, stonden er de volgende dag zo veel mensen op de toespraak van de paus te wachten, dat de toespraak verplaatst moest worden. Het publiek van de paus bestond niet alleen uit bisschoppen en andere hoge geestelijken, maar ookvorsten en edelen waren aanwezig. De paus bereikte dus een groot gezelschap met zijn toespraak.

Situatie in het Heilige Land

In de toespraak legde de paus de nadruk op de situatie in het Heilige Land. Tot in het diepste detail beschreef hij de situatie waarin de christenen verkeerden sinds het gebied door de Seltsjoeken was veroverd. Dat had effect. Nadat de paus zijn toespraak had afgerond, barstte er vanuit het publiek een luid gejuich los. De massa hief de leus “Deus lo volt”, God wil het, aan. De dagen erna verspreidde de roep zich door Europa. Ook de paus zelf sloeg na het concilie nog actief aan het rekruteren onder de Europese hoven. Uiteindelijk zou in 1099 Jeruzalem veroverd worden.