Maskirovka: Russische deceptie tijdens de Cuba-Crisis

De Koude Oorlog kende een hoogtepunt met de Cuba-crisis. De Amerikaanse marine ontzegde eind oktober 1962 Sovjetschepen de toegang tot het communistische Cuba. De reden voor deze Amerikaanse agressie was dat Washington opeens in de gaten kreeg dat de Sovjets raketbases op Cuba hadden gebouwd. De raketinstallaties waren in het geheim opgezet. Zo geheim dat we hier spreken over maskirovka, de Russische kunst van deceptie.

Maskirovka tijdens de Tweede Wereldoorlog

De basis van de Russische deceptiekunst lag in de strijd tegen de nazi’s. Tankbataljons, spoorlijnen en zelfs dorpen werden nagebouwd om de Duitsers op het verkeerde been te zetten. De Sovjets toonden zich meesters in het misleiden van de vijand. Een kunst die zij na de oorlog verder ontwikkelden.

Leugens over en weer

De knappe koppen van de militaire academie konden aan het werk nadat Chroesjtsjov zijn goedkeurig had gegeven aan operatie Anadyr: het bouwen van de raketbases op het bevriende Cuba. Deze raketten zouden een antwoord bieden op de kernwapens die de Amerikanen al in Turkije hadden gestationeerd. Een feit dat in de Nederlandse media destijds overigens niet werd vermeld. In de spanningen van de Koude Oorlog deed de waarheid niet ter zake. Zo dachten de Sovjets er ook over, getuige de vele leugens waarmee zij operatie Anadyr omgaven.

Skiën op Cuba

De codenaam Anadyr alleen al was een misleiding. Door de operatie te vernoemen naar een plaats aan de Beringzee wilden de Sovjets hun plannen op Cuba verdoezelen. Ook de eigen gelederen werden in het ongewisse gelaten. De mannen die naar Cuba werden verscheept kregen vooraf te horen dat zij raketten zouden bouwen op een eiland in de Arctische zee. Om hen –en eventuele westerse spionnen- in de waan te laten, kregen zij aan boord ski’s en winterpakken mee.

Zweten in het ruim

De overtochten naar het tropische eiland waren geen pretje voor de Sovjets. Omdat de schepen zogenaamd landbouwwerktuigen vervoerden, stonden de dekken vol met tracktoren en hijskranen. De militaire bemanningen aan boord moesten de bijna drie wekenlange tochten uitzitten in het scheepsruim waar de temperaturen konden oplopen tot 50 graden. Alleen ’s nachts mochten zij naar buiten voor strekoefeningen en frisse lucht.

Cubanen zagen grote aantal Russen in het land

Eenmaal aangekomen op Cuba namen de Sovjets strikte voorzorgsmaatregelen in acht. Tussen het hoofdkwartier in Havana en de geheime militaire bases op het eiland heerste volledige radiostilte. Boodschappen werden persoonlijk overgebracht. De experts gingen zo onopvallend mogelijk gekleed in burgerkleding. Hun Russische militaire escortes droegen Cubaanse legeruniformen. Evengoed viel de Russische aanwezigheid op bij de Cubaanse bevolking. Deze zag grote aantallen Russische jongemannen langs de wegen lopen en merkte op dat grote vrachtwagens door de landbouwgronden heen denderden. Bovendien moesten sommige landarbeiders hun huizen verlaten als zij in de buurt van een raketbasis woonden.

cuba crisis 2

Geheimhouding door veel te vertellen

Tot ongenoegen van de Cubaanse en Russische autoriteiten konden deze boeren moeilijk hun mond houden. Om de verspreiding van geruchten tegen te gaan, zetten de Sovjets een meesterlijke campagne op touw. Zij lekten met opzet details over de, in bouw zijnde, raketbases en gaven hiermee ruim baan aan een uitgebreid roddelcircuit. De berichten bereikten de gemeenschap van Cubaanse ballingen in Miami die enthousiast ruchtbaarheid gaven aan de Sovjetplannen op Cuba. In hun poging de regering van Fidel Castro in diskrediet te brengen maakten zij de verhalen over Sovjetsoldaten groter dan zij in werkelijkheid waren. Zo zouden er ook Chinese soldaten zijn gesignaleerd, net als Afrikaanse troepen met botjes door hun neus. Zoals de Sovjets verwachtten, deed de CIA de geruchten af als lariekoek en legde de berichtgeving over de Sovjets op Cuba naast zich neer.

Ontkenning van Chroesjtsjov

Tot in de hoogste regionen werkten de Sovjets mee aan de geheimhoudingsplannen van het leger. Volgens een overleving zou Chroesjtsjov de maskirovka zelfs hebben volgehouden tot het allerlaatste moment. Toen Kennedy hem confronteerde met de Sovjetaanwezigheid op Cuba, antwoordde Chroesjtsjov hem: ”Ik heb geen idee waar u het over heeft.”