Troeteleik: historische boom of sta-in-de-weg?

Hij staat in de middenberm van de A58 bij Ulvenhout: de Boom van het Jaar. Deze boom, die liefkozend bekendstaat als ‘troeteleik’, won deze week de titel voor boom met het mooiste verhaal. Maar ondanks zijn bijzondere achtergrond, dreigt deze boom gekapt te gaan worden.

De eik staat tussen twee rijbanen van de A58 in. Rijkswaterstaat wil de snelweg breder maken, en dus moet de boom weg. Maar dat gaat niet zomaar, want al jaren zetten liefhebbers zich in voor het behoud van de boom, die ooit deel was van het historische landgoed Anneville.

Landgoed Anneville

Landgoed Anneville werd halverwege de negentiende eeuw gesticht door de Brabantse historicus A.C.F. Prosper Cuypers van Velthoven. Hij liet een landhuis, een koetshuis en een portierswoning aanleggen, met daaromheen een park in landschappelijke stijl, maar hoe alles er precies bij lag, is niet bekend. Op gegevens van het kadaster blijkt bijvoorbeeld dat er nog een pad door het park liep, waarlangs huizen stonden, maar die zijn inmiddels verdwenen.

Prosper Cuypers van Velthoven gaf het landgoed in 1865 aan zijn zoon, als huwelijkscadeau. Het gebouw bleef een buitenplaats, want Frédéric Prosper Charles Joseph Cuypers woonde met zijn vrouw in Brussel. Toen die stad tijdens de Eerste Wereldoorlog werd bezet door de Duitsers, weken zij uit naar het landgoed in het neutrale Nederland. Beiden overleden echter al kort daarna in november van datzelfde jaar. Hun oudste dochter, Charlotte van Zuylen, bleef er met haar man wonen tot aan haar dood in 1933.

Koninklijke residentie

Na haar dood werd het landgoed verhuurd aan een hoteleigenaar, die van het landhuis een hotel-restaurant en een theeschenkerij maakte. Toen de Tweede Wereldoorlog op z’n einde liep, werd het landgoed echter gevorderd door de Duitsers, die er een bakkerij inrichtten. Toen het zuiden van Nederland door de geallieerden bevrijd was, namen de Engelsen het landgoed over. Toen Prins Bernhard zijn hoofdkwartier in Breda inrichtte, betrok hij het landhuis en woonde er tot drie mei 1945. Na hem werd het een poosje de residentie van koningin Wilhelmina. Zij woonde op Landgoed Anneville toen het nieuws van de Duitse capitulatie bekend werd.

Daarmee werd het landgoed ook in een klap beroemd. Op het landgoed werden grote defilés voor de koningin gehouden om de bevrijding te vieren. De bewoners van het dichtbij gelegen buurtschap Geersbroek waren zelfs welkom op een feest dat werd gehouden toen Wilhelmina na zes weken het landgoed verliet. Na het vertrek van de koningin werd het landgoed weer hotel-restaurant en congrescentrum. Als congrescentrum was het landgoed enkele keren het toneel van onderhandelingen rondom de vorming van de BeNeLux-verdragen.

Snelweg

Al voor de oorlog was er een plan voor een route tussen Bergen op Zoom en Eindhoven. Die weg zou wegnummer 58 krijgen. Het duurde echter nog tot na de oorlog voordat de weg er kwam. Tijdens de wederopbouw, in 1956 werden de eerste nieuwe wegvakken op de route aangelegd en in de decennia daarna werd de nieuwe weg stukje bij beetje langer. In 1986 begon de aanleg van het weggedeelte dat over Landgoed Anneville liep. Daarbij moest een hectare van het landgoed worden opgegeven. Veel bomen werden gekapt. Ook een aantal eiken die langs de oude oprijlaan stonden, maakten plaats voor asfalt. Eén boom kon echter blijven staan: die stond precies op de middenberm van de nieuw aan te leggen weg, en na lang wikken en wegen werd de boom behouden.

Troeteleik

Dat ging echter niet vanzelf. Meerdere keren dreigde de boom alsnog gekapt te worden. Door al het asfalt eromheen, kreeg de boom te weinig water, waardoor hij alsnog een gevaar voor het voorbijrazende verkeer werd. Daarom legde Rijkswaterstaat in de jaren 90 een drainagesysteem aan, waarmee de boom van een afstandje extra water kon krijgen.

Toch gekapt?

Nu dreigt toch de kettingzaag. ‘In 2021 wordt hij gekapt,’ aldus Eric van Beerendonk van Rijkswaterstaat. Dat de eik nu Boom van het Jaar is geworden, verandert deze plannen niet. De snelweg wordt verbreed van twee keer twee rijbanen naar twee keer drie rijbanen. Het enige alternatieve plan is het aanpassen van een viaduct in de omgeving, maar dat kost 3,5 miljoen euro extra. Daar zit Rijkswaterstaat niet op te wachten. Een crowdfundingactie om de benodigde miljoenen op te brengen is de enige strohalm voor hen die de eik willen behouden.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met De Openbareruimte.nu

Bronnen:

• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Anneville
• Landgoedvrienden: Landgoed Anneville (pdf)
• Monumentaltrees: Middenberm van de A58
• Koetshuis Anneville: Geschiedenis

Afbeeldingen:

• De boom in de middenberm By M.Minderhoud [GFDL, CC-BY-SA-3.0 or CC BY-SA 2.5], from Wikimedia Commons
• Wilhelmina inspecteert een erewacht op Landgoed Anneville in 1945. Fotocollectie Anefo via www.nationaalarchief.nl