Hoe is het 30 jaar na de Wende in.. Maagdenburg

Dit jaar is het het 30ste jaar van de Wende, de vreedzame revolutie die leidde tot de val van de Berlijnse Muur en het opengaan van de grenzen tussen Oost- en West-Duitsland. Wat is er gebeurd in de steden en dorpen achter de grens en hoe hebben zij zich ontwikkeld na de eenwording van Duitsland? Ik reis door voormalig Oost-Duitsland om een beeld te krijgen van 30 jaar na de Val van de Muur. Van alle steden die je kan bezoeken, denk je misschien niet meteen aan Maagdenburg, maar dit stadje is zeker de moeite waard.

Tekst en foto's: Klaartje Grol

Maagdenburg is de hoofdstad van de deelstaat Saksen-Anhalt en heeft 231.000 inwoners. De stad is aan de oevers van de Elbe ontstaan, sinds de 13e eeuw is Maagdenburg onderdeel van de Hanze. De stad kan zich beroemen op een aantal historische mijlpalen, zo is de eerste Gotische kerk van Duitsland hier in 1209 gebouwd. En heeft de stad een beroemde burgermeester gehad: Otto von Guericke. Hij was de natuurkundige die in 1657 de beroemde proef van de Maagdenburgse halve bollen uitvoerde.

Industrie en woonblokken

Helaas is van het oude middeleeuwse Maagdenburg weinig over. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de stad zeer zwaar getroffen. Aan het eind van de oorlog bleek dan 60% van de gebouwen vernietigd, alleen Dresden en Keulen werden in dat opzicht zwaarder getroffen. De overheid van de DDR bekommerde zich nauwelijks om het verloren erfgoed. Van de oude historische gebouwen werd weinig gerenoveerd, veel ruïnes werden afgebroken en vervangen door industrie en woonblokken. Maagdenburg werd een van de grootste industriesteden van de DDR, groot in machinebouw.

Na de eenwording van Duitsland bleek de industrie verouderd en kwam stil te liggen en net als in veel andere Oost-Duitse steden leidde dit tot grote werkeloosheid en de oude industriegebouwen kwamen leeg te staan. Vlak bij de campus van de universiteit ligt de oude haven, die veranderd in een wetenschapskwartier, een smeltkroes van wetenschappelijke organisaties en instituten, appartementen, start-ups en restaurants. De oude silo’s en fabriekshallen die hiervoor gerestaureerd zijn, geven een extra sfeer aan deze nieuwe buurt.

Restauratie van het oude centrum

In het centrum vind je nog een aantal historische gebrouwen, zoals de Dom en het Kloster Unser Lieben Frauen –inmiddels een museum- en enkele verdedigingstorens, zoals de ‘Kiek in de Köken-toren’. Het Domplein, in de DDR-tijd vooral een plein voor parades en uiterlijk vertoon, heeft de laatste jaren een opfrisbeurt gehad. Zo zijn de historische gebouwen rondom het plein opgeknapt en hebben een nieuwe bestemming gekregen als hotel of museum. In 2018 heeft de stad een nieuw museum gekregen, het Dom-museum Ottonianum.

St.-Johannis-Kirche symbool van eenwording

Tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereld Oorlog zijn veel beschadigde kerken afgebroken om plaats te maken voor woonblokken of industrie. Alleen de ruïne van de St. Johannes-Kirche bleef als monument tegen oorlog gespaard. Na de Wende hebben de burgers van Maagdenburg zich hard gemaakt om deze kerk weer op te knappen. De bijzondere glas en lood ramen zijn door de inwoners zelf betaald. De kerk is nu een ontmoetingsplek, concertzaal en tentoonstellingsruimte. En bovenal symboliseert de nieuwe Johanneskerk de eenwording van Duitsland en de trots van de inwoners.

Rozen in plaats van Russen

Noordoostelijk van de oude stad waren in de DDR-tijd de Russen gelegerd. Er was een groot oefenterrein, ziekenhuis, barakken en woningen. Overigens was dit terrein al meer dan 200 jaar een militair oefenterrein. Het hele gebied was verboden terrein voor ‘gewone’ Oost-Duitsers, er was dan ook weinig tot geen interactie tussen de Maagdenburgers en de Russische militairen op de basis. Na het vertrek van het Russische leger in 1994 bleef dit grote terrein van circa 100 ha leeg achter.

Toen Maagdenburg in 1999 gaststad werd van het Duitse tuinfestival BundesGartenschau, werd besloten om het evenement op het voormalig oefenterrein plaats te laten vinden. De militaire basis werd veranderd in het Elbauen Park, dat snel een symbolische plek werd voor vrijheid voor de Maagdenburgers. Nu kan je in het Elbauen Park eindeloos wandelen door verschillende thematuinen, en zijn er speeltuinen, een klimpark en rodelbaan, een podium met 1600 stoelen en een vlindertuin.

Ook is de Millenniumtoren, die je met zijn 60 meter hoog niet kan missen als je in het park loopt, is een bezoek zeker waard. Al opklimmend naar de top, loop je door het museum en passeer je de hele geschiedenis van de mensheid, van de Neanderthalers tot de moderne tijd. Vanaf het hoogste plateau heb je een schitterend uitzicht over de stad, en bij helder weer zie je zelf de berg Brocken (1141,1 m hoog) in het Harzgebergte. Deze hoogste berg van Noord Duitsland was in de DDR-tijd net als het park een militaire-zone, nu is de berg weer voor iedereen te beklimmen.

Van woonblok tot Groene Citadel

Je kan Maagdenburg niet bezoeken zonder het beroemdste gebouw van de stad gezien te hebben: de Groene Citadel, ontworpen door de Oostenrijkse architect Friedensreich Hundertwasser. 

Hij wilde met zijn architectuur breken met het steriele ‘nieuwe bouwen’ en dat men ging nadenken over de combinatie van natuur en architectuur. We moeten teruggeven wat we uit de natuur halen.

En deze principes zie je allemaal terug in dit bijzondere roze gebouw: er zijn geen rechte lijnen te vinden en niets is hetzelfde. En het pand is groen, er zijn veel daktuinen én er groeien 71 bomen uit de gevel. Huur je hier een appartement, dan betaal je ook huur voor de boom die uit jouw appartement groeit, en verzorg je hem.

Maar hoe komt een gebouw van Hundertwasser in Maagdenburg? Na de Duitse eenwording werden de plattenbauten, zoals de typische DDR-woonblokken ook wel genoemd worden, zoveel mogelijk gerestaureerd. Een coöperatie in Maagdenburg die hiermee bezig was, benaderde Hundertwasser in 1998 om een woonblok te restaureren. Later is besloten om een geheel nieuw gebouw neer te zetten. In 2005, jaren na de dood van Hundertwasser, werd de Groene Citadel geopend. Sinds de opening zijn de huren van de flats in de omliggende woonblokken flink gestegen door het uitzicht op dit bijzondere gebouw!

In het gebouw zijn er 55 appartementen die allemaal anders zijn, een hotel, winkels, horeca en boetiekjes en sinds eind oktober 2019 een Museum Lounge. Hier kan je na een rondleiding genieten van schilderijen van Hundertwasser, het schitterende uitzicht en een lekker drankje.  Een prima afsluiting van een bezoek aan Maagdenburg.

Meer weten?

Hier vind je meer informatie voor een tripje naar Maagdenburg.