Politieke broedermoord in het Ottomaanse Rijk

Waar in de meeste Europese koningshuizen de eerstgeboren zoon zijn vader opvolgde, lag dat in het Ottomaanse Rijk anders. Alle zonen van de Ottomaanse Sultan konden de troon opeisen, maar slechts één ervan kon de nieuwe sultan worden. Om burgeroorlogen te voorkomen was er een effectieve manier om van je concurrentie af te komen: broedermoord.

Versplintering en burgeroorlog

Aan het eind van de 13e eeuw bestond Anatolië uit allerlei kleine sultanaten. Omdat elke zoon van de sultan een stuk land erfde, splitsten deze sultanaten zich regelmatig op. Het toen nog kleine gebied van de Ottomanen was één van deze splinterstaten. Dit gebied zou later uitgroeien tot het reusachtige Ottomaanse Rijk.

De Ottomanen zagen in, dat hun gebied zwakker zou worden als ze het steeds bleven opdelen. Daarom werd er vastgesteld dat er maar één mannelijke opvolger mocht zijn. Dit hoefde niet de eerstgeborene te zijn, dus onderlinge oorlogen tussen de potentiële opvolgers lagen op de loer. Na de slag bij Ankara in 1402 eisten bijvoorbeeld alle vier de zonen van Bayezid I het leiderschap, wat tot een burgeroorlog leidde. Deze burgeroorlog eindigde pas toen de jongste zoon, Mehmed I, als winnaar uit de strijd kwam.

Geformaliseerde broederstrijd

Na deze burgeroorlog werd de broederstrijd geformaliseerd in het Ottomaanse Rijk. Elke şehzade (zoon van de sultan) werd op zijn twaalfde naar een deel van het Ottomaanse Rijk gestuurd om zich daar voor te bereiden op de functie van sultan. Elke kandidaat-sultan werd opgeleid op gelijke afstand van de hoofdstad en degene die de hoofdstad als eerste bereikte na de dood van zijn vader, werd de nieuwe sultan. De andere zonen kregen niks, maar konden hun broer wel opvolgen als die stierf. Daarom kwamen complotten tegen de sultan vaak voor en bleef het gevaar van een burgeroorlog bestaan.

De beroemde sultan Mehmed II ‘De veroveraar’ (1451-1481), bracht hier verandering in aan. Hij liet in de wet vast te stellen dat het toegestaan was voor de nieuwe sultan om zijn broers te vermoorden, als de vrede in het Ottomaanse Rijk zo beschermd werd. Op deze manier werd de wedstrijd van wie het eerst in de hoofdstad was, ook een strijd van leven of dood.

De reden dat de Ottomanen de troon niet nalieten aan de eerstgeborene, was dat de eerste zoon van de vorst niet altijd de meest geschikte was. Soms interesseerde de politiek ze niet en er waren ook gevallen van geestelijk gehandicapten die niet geschikt waren om het land te leiden.

Misbruik van de broedermoord

Broedermoorden lagen continu op de loer waardoor de paranoia steeg. In sommige gevallen was alleen al het vermoeden van een mogelijke samenzwering tegen de sultan voor hem voldoende om zijn broers te laten vermoorden.

Toen Mehmed III in 1595 aan de macht kwam in het Ottomaanse Rijk, liet hij zijn negentien broers bij hem komen. Nadat hij hen had verteld dat ze niks te vrezen hadden, liet hij ze besnijden en vervolgens wurgen. Zo’n grootschalige broedermoord zonder concrete verdenkingen was in de geschiedenis van het Ottomaanse Rijk nog nooit voorgekomen. Onder het volk werd dan ook geschokt gereageerd. De zoon van Mehmed III, Ahmed I, stapte daarom af van de traditionele broedermoord.

De ‘kooi’ in Istanbul

Zijn oplossing was om alle mannen die in aanmerking kwamen voor de opvolging op te sluiten in een groot complex in een paleis in Istanbul. Dit complex werd ook wel ‘de kooi’ genoemd. Een kinderloze sultan kon nu met een gerust hart zijn broers laten leven. De militaire en politieke training buiten de hoofdstad werd afgeschaft. De opvolging door de broer van de sultan zorgde ervoor dat veel sultans al op leeftijd waren wanneer ze de troon bestegen. Hun regeerperiodes waren vaak kort en vanwege het gebrek aan politieke vaardigheden was hun leiderschap meestal zwak. Het maakte duidelijk dat de bloedige traditie van broedermoord een belangrijk element was in het Ottomaanse Rijk, dat na het jaar 1600 over zijn hoogtepunt heen zou zijn.

Afbeeldingen:

• Wikimedia Commons: Mehmed III [Public Domain]

Bronnen:

• F. Amadeus Dombrowski, Internment of Members of the Royal Family in Ethiopia, Turkey and India (1988)
• Ekrem Buğra Ekinci, The history of fratricide in the Ottoman Empire (2015)
• Caroline Finkel, Osman's Dream: The Story of the Ottoman Empire 1300-1923(2005)
• Smithsonian Magazine: The Ottoman Empire’s Life-or-Death Race