1720: De allereerste financiële ‘bubble’
In de zomer van 1720 heerste er een ongebruikelijke opwinding, niet alleen op de Rotterdamse beurs en in de Amsterdamse koffiehuizen, maar ook in de Rue Quincampoix in Parijs en Exchange Alley in Londen. De reuring was het gevolg van ongewone en heftige speculatie in aandelen, die toen acties heetten. Omdat deze effecten waardeloos waren, spreken historici van de Windhandel.
Tekst: Henk Slechte
De handel in de aandelen van tientallen ‘actiecompagnieën’ beleefde in de Nederlandse Republiek zijn hoogtepunt in augustus. Op de 21ste organiseerde de Rotterdamse Maatschappij van Assurantie, Discontering en Beleening in de Doelen zelfs een tweede intekening op het aandelenkapitaal. Er kwamen zoveel speculanten (‘actionisten’) uit binnen- en buitenland op af, dat de maximale bedragen waarvoor men mocht intekenen verlaagd werden. Zo konden veel mensen meedoen, wat de handel weer verder prikkelde. De ’s Gravenhaegsche Courant meldde dat de toeloop zo groot was dat er bij de in- en uitgang van de zaal stadshellebaardiers waren ingezet om de orde te bewaken.
Financiële avonturier John Law
In Londen en Parijs was de euforie toen net voorbij. Het gigantische gat in de schatkist waarmee de vorsten Willem III en Lodewijk XIV door hun oorlogen Engeland en Frankrijk hadden opgezadeld, was de aanleiding geweest voor een speculatiegolf. Om de schuldeisers op het afgesproken tijdstip te kunnen betalen, moest de overheid er snel een inkomstenbron verzinnen. In Frankrijk lag de macht bij de hertog van Orleans, die na de dood van Lodewijk XIV in 1715 als regent optrad omdat Lodewijk XV te jong was. Orléans nam de Schotse financiële avonturier John Law in de arm, die het zogeheten Systeem bedacht. Dit hield in dat edele metalen als betaalmiddel vervangen werden door papiergeld en dat de staatsobligaties, de schulden die de staat bij particulieren had uitstaan, konden worden omgezet in aandelen van handelscompagnieën, die dan ook werden opgericht. De particuliere bank die hiervoor in 1716 werd opgericht, gaf ook aandelen uit die men kon betalen met staatsobligaties. Twee jaar later werd het een staatsbank, die tevens papieren geld uitgaf.
De Mississippi Compagnie
Toen dit alles onvoldoende bleek om de staatschuld te lenigen, kwam Law met het ei van Columbus: een compagnie op basis van aandelen, de Mississippi Compagnie, die de Franse koloniën in Amerika zou exploiteren. Weer kregen intekenaars aandelen tegen inlevering van obligaties. Toen de koers van de aandelen niet steeg, omdat de compagnie geen winst maakte, startte Law een marketingoffensief: in de kolonie La Louisiane lagen de edelstenen voor het oprapen... Niet alleen was dit onjuist, ook verzweeg hij wijselijk dat de kolonisten in spe, de mannen die de kolonie daadwerkelijk tot bloei moesten krijgen, daar misschien niet voor toegerust waren.
Benieuwd hoe dat afliep? Je lees het Geschiedenis Magazine nummer 6 van 2020.
Dit nummer is vanaf dinsdag 25 augustus verkrijgbaar in boekhandel en kiosk.
Nooit meer een nummer missen? Neem een abonnement, dan mis je niks!
Meld je aan Geef Geschiedenis Magazine cadeau
Abonnees krijgen dit nummer eind augustus in de brievenbus.
