Het Nederlandse oorlogsschip dat zich vermomde als eiland om de Japanners te ontvluchten
Toen het Japanse leger Nederlands-Indië binnenviel, was het vrij snel gedaan met de geallieerde verdediging van de Nederlandse kolonie. In de nacht van 10 op 11 januari, 1942, vielen de eerste Japanse soldaten Menando op Celebes aan en op 8 maart moest het Nederlands leger zich al gewonnen geven. Van alle Nederlandse mijnenvegers actief in de regio, kon er slechts één ontsnappen: de Hr.Ms. Abraham Crijnssen. Door het schip te vermommen als tropisch eiland en alleen s ‘ nachts te varen, kon het uiteindelijk in veilig vaarwater komen.
Japan verovert Nederlands-Indië
Om verovering van Nederlands-Indië door de Japanners te voorkomen, bundelden de lokale Britse, Australische, Amerikaanse en Nederlandse marine hun krachten samen, onder leiding van Karel Doorman. Op 27 februari 1942, werden ze echter tijdens de Slag in de Javazee finaal verslagen door de keizerlijke marine. Er lag de Japanners nu vrijwel niets meer in de weg om heel Nederlands-Indië te bezetten. De situatie was dan ook hopeloos geworden voor de geallieerde marine, en het order werd gegeven aan alle geallieerde schepen om de regio te ontvluchten. Zo ook de Hr.Ms. Abraham Crijnssen en de andere Nederlandse mijnenvegers actief in de zeeën van Nederlands-Indië: De Jan van Amstel, Pieter De Bitter en de Eland Dubois.
De Pieter De Bitter en de Eland Dubois werden door de Nederlandse marine zelf tot zinken gebracht, zodat deze niet in handen van de Japanners zouden komen. De Jan van Amstel werd tot zinken gebracht door een Japanse torpedobootjager toen ze door de Straat van Lombok probeerde te komen. De Abraham Crijnssen en de 60 leden van haar bemanning stonden er nu helemaal alleen voor.
De ontsnapping
Niet alleen waren de zeeën rond Java nu in handen van de Japanners, ook het luchtruim boven Nederlands-Indië was bijna volledig in handen van de Japanse luchtmacht. De Abraham Crijnssen had geen wapens aan boord om zich tegen bommenwerpers te beschermen en vormde een gemakkelijk doelwit. De bemanning wist dit, en bedacht daarom het plan om het schip volledig te camoufleren als tropisch eiland.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
De bemanning ging aan wal en hakte zo veel mogelijk bomen en takken om, zodat die vervolgens vastgemaakt konden worden aan het schip. Om de illusie helemaal af te maken werden stukken van het schip die niet bedekt konden worden, beschilderd als rotswand. Nu was er nog één probleem: wat zouden de Japanners doen als ze een bewegend eiland zagen?
Ook hierop werd een oplossing bedacht. Alleen bij nacht werd er gevaren, en alleen dicht bij de kust. Het plan bleek te werken. Na negen spannende dagen was de gecamoufleerde mijnenveger ontsnapt aan de Japanners en op 20 maart, 1942 kwam het schip eindelijk aan in Fremantle, Australië. Ze was het laatste geallieerde schip dat zou ontsnappen uit Nederlands-Indië.
Na de ontsnapping
De Abraham Crijnssen kreeg na haar ontsnapping nieuw sonarapparatuur aan boord en werd door de Australische marine ingezet als onderzeebootbestrijder. Later zou er nog spanning ontstaan tussen de Nederlandse bemanning en de Australische luitenant onder wie zij dienden. Het was namelijk gebruikelijk dat een portret van de monarch van de natie waaronder het schip diende, opgehangen werd in de officierskajuit. In het geval van Australië moest dat dus George VI zijn, maar de bemanning liet het portret van Wilhelmina gewoon hangen. Uiteindelijk kwam men tot het compromis dat George in de kajuit van de Australische luitenant zou komen te hangen, terwijl Wilhelmina in de officierskajuit mocht blijven.
Na de oorlog zou de Abraham Crijnssen tot 1960 dienst blijven doen voor de Nederlandse marine, onder andere tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Tegenwoordig is het schip te bezichtigen in het Marinemuseum in Den Helder.
Bronnen: Isgeschiedenis, Marinemuseum, RAN, The Diplomat, We are the Mighty.
