De Fluit van Warder, de oudste dwarsfluit van Nederland

Op 27 november 2020 werd een bijzondere archeologische vondst gepresenteerd in het Rijksmuseum: de Fluit van Warder. De oudste dwarsfluit van Nederland – die 500 jaar onder water bewaard is gebleven – is nu te bewonderen in archeologiemuseum Huis van Hilde.

Een ware schat

Een kus uit de 16e eeuw. Zo beschrijft Kate Clark het moment dat zij de Fluit van Warder voor het eerst tegen haar lippen zette. “Wetende dat andere mensen 500 jaar geleden eenzelfde soort geluid uit deze dwarsfluit hebben gebracht met hun eigen lippen. Dat is een zeer intiem en onvergetelijk moment”, aldus een van ’s werelds beste renaissance fluitisten.

De oudste dwarsfluit van Nederland, inmiddels bekend als de ‘Fluit van Warder’, werd in 2017 ontdekt door een archeologisch duikteam van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De duikers vonden de dwarsfluit samen met meer dan 100 andere voorwerpen in een scheepswrak in het Markermeer, ter hoogte van het Noord-Hollandse dorp Warder. Het 14 meter lange scheepje vervoerde hoogstwaarschijnlijk goederen van de grotere schepen in de haven naar de stad.

De ruim 20 betrokken onderzoekers spreken van een ware schat. Archeologen vinden namelijk maar zelden muziekinstrumenten. De dwarsfluit afkomstig van Nova Zembla was tot nu toe de oudste dwarsfluit in Nederland en dateert uit omstreeks 1590. De Fluit van Warder komt uit het begin van de 16e eeuw, net als andere renaissancefluiten die zijn bewaard in Italië en Oostenrijk.

De dwarsfluit uit het Markermeer is gemaakt uit 1 stuk buxushout van 69 centimeter lang en heeft 6 vingergaten. Ondanks wat beschadigingen is de conditie nog ongekend goed. Dat komt doordat de dwarsfluit al die jaren onder het wateroppervlakte heeft gelegen zonder invloed van zuurstof. Echt te bespelen is de dwarsfluit helaas niet meer. Fluitbouwer Robert Bando heeft daarom een replica gemaakt die gebruikt kan worden voor demonstraties en verder musicologisch onderzoek. Wat de dwarsfluit extra bijzonder maakt, zijn de lange buisstukken van messing aan de uiteinden. Dat was tot nu toe nog onbekend bij renaissancefluiten. Naar de functie van het metaal kunnen de onderzoekers vooralsnog gissen. Bescherming? Klankbeïnvloeding? Reparatie? Of gewoon voor de sier?

In een van de uiteinden zat bovendien een stukje papier met een Duitse tekst. Waarschijnlijk is dit gebruikt door de fluitist om het stukje metaal goed op de fluit te klemmen:

Huis van Hilde

De vondsten van het Warder scheepswrak zijn eigendom van de provincie Noord-Holland. Daarom is de fluit momenteel te zien als extra speciale topvondst bij de tentoonstelling ‘Leven in lagen, de mens in het Noord-Hollandse landschap’ bij ons in Huis. Deze tentoonstelling laat zien hoe het Noord-Hollandse landschap zich heeft ontwikkeld onder invloed van het water en door aanpassingen door de mens. De vondst van een scheepswrak in het Markermeer uit de 16e eeuw illustreert de invloed en kracht van de grote wateren op het landschap van en de handel vanuit Noord-Holland.

Je vindt de fluit in ons museum onder aan de tribune in een speciaal ingerichte vitrine.

De tentoonstelling ‘Leven in lagen’ is tot 30 januari 2022 te bezoeken en maakt onderdeel uit van het landelijke themajaar ‘Ode aan het landschap'