De geschiedenis van huisdieren

In meer dan de helft van de Nederlandse huishoudens loopt of vliegt een huisdier rond. Maar waarom houden mensen dieren in huis? En sinds wanneer?

Het houden van huisdieren begint in de vroege historie, toen de mens wilde dieren begon te temmen. Geiten, schapen, runderen en later ook paarden werden tam gemaakt, zodat de mens van de melk, het vlees of de huid en wol kon profiteren. Maar de mens temde niet alelen boerderijdieren, mensen temden ook dieren met wie ze een innige relatie met ‘huisdieren’ op. Uit archeologische opgravingen blijkt dat honden en gedomesticeerde vossen zo belangrijk waren, dat mensen samen met hun trouwe viervoeter begraven werden, de eerste echte huisdieren dus!

Vanaf de oudheid werden ook katten steeds vaker gehouden als huisdier. De Egyptenaren beschouwden de kat als heilig, het dier stond symbool voor de vruchtbaarheid. Op het mishandelen of doden van een kat stonden daarom zware straffen. Ook in Azië waren katten van religieus belang en werden ze vaak gehouden als tempeldieren.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Huisdieren in de middeleeuwen

Met de opkomst van het christendom in de middeleeuwen nam de populariteit van de katten echter af. Volgens het christelijke bijgeloof stonden katten namelijk in contact met kwade geesten. Vanaf de veertiende eeuw werden de dieren zelfs massaal verbrand omdat ze in verband zouden staan met hekserij.

Men nam liever honden in plaats van katten als huisdier. Honden werden ook steeds vaker gefokt op speciale kwaliteiten, die vaak nog wel functioneel waren. Zo ontstonden er veel verschillende hondenrassen, van imposante waakhonden, tot snelle en lenige jachthonden. Goede, sterke honden waren een echt statussymbool en adellijke of rijke families gaven veel geld uit om het beste hondenras aan te schaffen. Leden van de elite lieten zich dan ook graag portretteren met een alerte waak- of jachthond aan hun zijde. Naast zulke praktische functies kregen honden ook steeds vaker een sociale functie. Er ontstonden hondenrassen die speciaal gefokt werden om leuk en schattig te zijn en zodoende geschikt waren als gezelschapsdier. De rol van statussymbool én knuffelig gezelschapsdier zou de hond nooit meer kwijtraken.

Exotische huisdieren

In de vroegmoderne tijd verschenen er meer bijzondere huisdieren in de Europese huizen. Extreem rijke kooplieden en edelen lieten met bijzondere en vooral exotische dieren zien hoe werelds zij georiënteerd waren. Vaak waren dat vogels of soms een aapje, maar het kon extremer. Zo kreeg stadhouder Frederik Hendrik in 1632 de Indische olifant Hansken als cadeau. Hij stelde haar tentoon in zijn paleis in Rijswijk tot de stadhouder Hansken als cadeau doorgaf aan Johan Maurits, die op zijn beurt Hansken doorverkocht waarna de olifant als curiositeit door heel Europa werd gesleept. Eenzelfde lot trof neushoorn Clara. Zij werd in in 1738 in huis genomen door de Groninger Sichterman, directeur van de VOC in Bengalen. In 1740 verkocht hij het dier aan een VOC-kapitein, die de neushoorn, Clara, mee naar de Nederlanden nam. Tot haar dood in 1758 werd Clara in heel Europa tentoongesteld.

Terugkeer van de kat

Hoewel katten nooit helemaal verdwenen, waren ze lange tijd niet populair. Katten waren vooral populair als ‘bewaker’ van scheepsruimen en voorraadschuren tegen ratten en muizen. Vanaf de negentiende eeuw kwam de kat langzaam terug in huishoudens. Niet alleen als muizenverjager, maar ook als gezelschapsdier.

Dierendag en Franciscus van Assissi

Gaandeweg kregen steeds meer dieren zo’n sociale functie. Konijnen, vogels, vissen en zelfs reptielen werden in huis gehaald, waarmee de relatie tussen mens en dier steeds inniger werd. In 1930 besloot de wereldvereniging van dierenbescherming één dag per jaar geheel aan dieren te wijden. Gekozen werd voor 4 oktober, de feestdag van de heilige Franciscus van Assissi, de patroonheilige van de dieren. Sindsdien viert men wereldwijd ieder jaar op 4 oktober Wereld Dieren Dag.