Geschiedenis Magazine nr 5 van 2019

Geschiedenis Magazine nummer 5

Dit nummer is nu verkrijgbaar in de boekhandel en kiosk!

WOII: Wereldoorlog in de woestijn. Monty vs. de Woestijnvos

Eind 1942 vochten twee iconische legeraanvoerders een zware veldslag uit bij het Egyptische plaatsje El Alamein. Rommel was Hitlers favoriete generaal. Uit de bijnaam 'de Woestijnvos' die Britse militairen hem gaven, spreekt hun respect voor zijn gedurfde en verrassende aanpak. Montgomery ging juist heel voorzichtig en methodisch te werk. Ze waren aan elkaar gewaagd. Churchill had echter hard een Britse overwinning nodig, om het Brites moreel op te peppen: 'Monty' móest winnen…

Opera De Nachtwacht, 1943

De nazi’s zagen cultuurbeleid als een speerpunt in de indoctrinatie van het bezette Nederland. Er kwam in de oorlog opeens veel geld voor de kunsten beschikbaar. Zo mocht de toen bekende componist Henk Badings een opera over Rembrandt schrijven. Niet voor niets kozen ze voor deze schilder: hij gold al sinds eind 19de eeuw in bepaalde Duitse kringen als een soort edelgermaan.

Hitler en Göhring vochten om Rembrandts

Geschiedenis Magazine mag twee Rembrandts afbeelden die je anders alleen in  Polen kunt bewonderen. De twee schilderijen waren in de Tweede Wereldoorlog op drift geraakt. Ze hoorden in de late zomer van 1939 tot de collectie van de gigantisch rijke Poolse graaf Antoni Lanckoroński. Hij woonde in Wenen. Na jarenlange onderhandelingen met de Oostenrijkse autoriteiten kreeg hij samen met zijn zusters Karolina en Adelajda toestemming om hun kostbare kunstverzameling naar Polen uit te voeren. Maar toen vielen de Duitse legers Polen binnen. De kunstcollectie werd meteen geconfisqueerd. Zowel Göring als Hitler eigenden zich de schilderijen toe. Toen de geallieerde bombardementen te hevig werden, moesten ze beschermd worden. Samen met andere roofkunst belandden ze uiteindelijk in een Oostenrijkse zoutmijn. Daar werden ze door de Monuments Men ontdekt. En wat gebeurde intussen met Rembrandts Nachtwacht?

Is het paradijsverhaal een echte herinnering?

Het Bijbelboek Genesis vertelt over Adam en Eva die leefden in de Hof van Eden, een prachtig en vruchtbaar land met vier rivieren. Pas toen Eva met de verboden vrucht aan kwam zeten en Adam ervan at, moesten ze er weg. Pure fictie met hooguit een symbolische betekenis, luidt sinds eeuwen de wetenschappelijke consensus onder historici en theologen. Toch ging oudheidkundige Tom Buijtendorp op zoek naar bewijzen voor het paradijs - met een verrassend resultaat.

Romeinen: meesters in zelfpromotie

Zou het niet fantastisch zijn als er van de oude Romeinen veel meer persoonlijk brieven waren overgeleverd? Dan zouden we ze immers net zo goed leren kennen als Cicero (106-43 v.Chr.). Deze belangrijk politicus en generaal, groot redenaar en literator, hobby-filosoof, kunstliefhebber en nog veel meer schreef vele brieven over wat hem bezighield. Maar hij was een uitzondering. Er zijn veel meer brieven overgeleverd uit een ander genre: de brief als middel om zichzelf op een podium te zetten. De Romeinen waren meesters in. Vincent Hunink, ervaren en lenig vertaler van Latijnse teksten, toont aan dat die brieven een goudmijn voor historici zijn.

Napoleon en Corsica: een levenslange haat-liefde verhouding

Napoleone de Buonaparte was als jongen op een Franse militaire kostschool erg anti-Frans. Hij verheerlijkte zijn Corsicaanse afkomst. Als jong luitenantje bracht hij al zijn verlof op het eiland door. Hij probeerde een actieve rol te spelen in de onafhankelijkheidsbeweging maar de Bonaparte-clan verbruide het en moest Corsica in 1793 halsove kop ontvluchten. Pas toen koos Napoleon geheel voor de Franse Revolutie en maakte hij razendsnel carrière.  Zijn naam verfranste hij, maar hij bleef spreken én paardrijden als een Corsicaan.

Het allereerste referendum in Nederland

Het referendum is in Nederland afgeschaft.Volgens sommige politicologen terecht: het heeft hier volgens hen nooit gefunctioneerd. Maar dat klopt niet: eind 18de eeuw waren er hier ten tijde van de Bataafse Republiek twee referenda. Daar kwam heel wat bij kijken. Kranten werden nog met de handpers bedrukt, de meeste wegen waren onverhard. Er bestonden geen huisnummers. En toch is het gelukt, met een behoorlijke opkomst.

Willem van Oranje als toernooiridder

Willem van Oranje was in 1549 als zestienjarige heer van Breda verantwoordelijkheid voor de ontvangst van kroonprins Filips, de zoon van keizer Karel V die op rondreis was door de Nederlanden om de bevolking vast te eren kennen voor als hij zelf koning werd. Toen Filips inderdaad Karel opvolgde zouden hij en Willem elkaars grote vijanden worden. Maar nu, in 1549, deed Willem nog onbekommerd en vanzelfsprekend mee met de feestelijkheden. Zo stortte hij zich in een toernooi.

Anton van Hooff over de ware betekenis van het Plakkaat van Verlatinge

Het televisiepubliek koos vorig jaar het Plakkaat van Verlatinge als ‘Pronkstuk van Nederland’ boven Rembrandts Nachtwacht. Maar of iedereen werkelijk beseft wat het Plakkaat betekent? Was het louter de geboorteacte van Nederland? Ging het om een behoudzuchtig verlangen naar herstel van middeleeuwse privileges, zoals veel historici tegenwoordig beweren? Anton van Hooff vindt dat een onterechte bagatellisering.

Willem IIV, de vergeten stadhouder

In 1748 vonden overal in het land ongeregeldheden plaats. De aanleiding voor dit pachtersoproer was dat de belastinginners (pachters) zich voortdurend schuldig maakten aan corruptie. Ze verrijkten zich bijvoorbeeld door veel hogere bedragen te innen dan ze moesten afdragen aan de lokale en provinciale overheden. Stadhouder Willem IV vond de eisen van het volk gerechtvaardigd en trad op. Toch zijn we hem eigenlijk een beetje vergeten. Hoe kan dat?

Duitse hulp voor Ierse rebellen in WO I

Hoe ging Groot-Brittannië tijdens de Eerste Wereldoorlog om met het Ierse streven naar onafhankelijkheid? We bekijken dit aan de hand van het lot van Roger David Casement (1864-1916). Deze Ier was werkzaam als Brits diplomaat. Hij schreef in de jaren voor de oorlog uitbrak twee geruchtmakende rapporten over koloniale schandalen. Hij onthulde stelselmatige mishandeling van dorpelingen op en rond rubberplantages in Congo en in het Amazone-regenwoud. Dit leverde hem behalve internationale roem ook een knighthood op. Des te meer voelden de Britten zich verraden dat deze Sir tijdens de oorlog in nota bene Berlijn om wapens voor de Ierse beweging had gevraagd. Zelfs een Duitse invasie stond op Casements wensenlijstje.

Hongerwinter

De Hongerwinter was in 1944-45 al ingrijpend voor wie die meemaakte, maar ook de gevolgen op de lange termijn liegen er niet om. Vooral voor mensen die tijdens of net na de Hongerwinter geboren zijn. Er blijkt een duidelijk verband te bestaan met geestelijke aandoeningen en gezondheidsproblemen op latere leeftijd.